نسبت فاشیسم و اسلام گرایی رادیکال (نمونه داعش)؛ بحثی نظری با تمرکز بر نظریه لاکوئر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مطالعات منطقه ای، دانشگاه تهران، ایران

2 پژوهشگر مستقل

چکیده

از زمان وقوع حادثه یازدهم سپتامبر 2001 میلادی، بحث­های زیادی درباره نسبت فاشیسم و اسلام ­گرایی مطرح شد، در این میان، برخی از «فاشیسم اسلامی» سخن به میان آوردند. با ظهور داعش در عراق و سوریه و جنایات آن گروه و همچنین نحوه تشکیلات و سازماندهی داعشی­ ها، ضمن آنکه این تعبیر رواج بیشتری پیدا کرد، به نظر می­رسد نیاز است تا مقایسه دقیق ­تری نیز میان این دو جریان صورت گیرد. در مقاله پیش‌ رو، علاوه بر بیان تعاریفی از فاشیسم و اسلام‌گرایی رادیکال، به بیان رویکردهای مختلف در زمینه رابطه این دو جنبش و ایدئولوژی با یکدیگر و نقاط اشتراک و افتراق آنها توجه شده است. بر این اساس، پرسش اصلی آن است که که چه نسبتی میان اسلام‌گرایی رادیکال، با تمرکز بر نمونه داعش و فاشیسم برقرار است؟ رویکرد مقاله مبتنی بر دیدگاه والتر لاکوئر آن است که به ‌رغم آنکه این دو ایدئولوژی و جنبش دارای نقاط اشتراک زیادی با یکدیگر هستند، نمی­توان آنها را معادل یکدیگر قلمداد کرد، با این وجود، هر دو را می‌توان جلوه‌هایی از توتالیتاریسم دانست؛ در واقع، به نظر می­آید که داعش به واسطه برخاستن از خاکستر جنگ و بی‌ثباتی، مدرنیسم ارتجاعی، حذف تفاوت­ها، محافظه­کاری اجتماعی و تقدیس مرگ و خشونت ـ و به ‌رغم برخی تفاوت‌ها ـ نزدیک‌ترین جنبش و ایدئولوژی مدرن به فاشیسم است؛ چرا که این ویژگی‌ها همچون تجربه فاشیسم موجب تاریخ­ گرایی، بسیج ­گرایی، انحصارگرایی و سرکوب­گرایی شده است. مطالعه کیفی حاضر مبتنی بر رویکرد توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از مستندات کتابخانه­ ای است.

کلیدواژه‌ها