النهضه تونس؛ تحول دموکراتیک یا عدول از اسلام‌گرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شیراز

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه شیراز

3 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه شیراز

چکیده

بررسی وضعیت کنونی جریان­ های سیاسی پس از انقلاب­ های عربی به ­ویژه در تونس، یکی از موضوعات چند وجهی، پیچیده و چند لایه در مطالعات سیاسی به­ خصوص در حوزه اندیشه سیاسی است. در همین راستا، با توجه به تحولات جریان النهضه تونس در بین سال­های 2011-2023 (آگوست) این پرسش مطرح شده است که با توجه به سنت فکری ـ اندیشه ­ای جریان النهضه، الگو و رفتار سیاسی این جریان، از کدام سنت فکری و سیاسی ـ تحول دموکراتیک مدنی با قرائتی اسلامی یا تعدیل و عدول از گزاره­ های اندیشه اسلامی ـ پیروی می­کند؟ در پاسخ، فرضیه مطروح بیانگر آن است که سنت فکری جریان النهضه از الهیات و اندیشه کلاسیک به اصلاحی جدید با قرائت اسلام دموکراتیک مدنی سوق یافته است. یافته ­ها بیانگر آن است که این جریان تحت تأثیر تحولات اندیشه­ ای در پاسخ به دوگانه غرب / اسلام و معمای سنت و مدرنیته، سنت­ های فکری مانند مکتب عقل­ گرای الزیتونیه و روشنفکران اصلاح­ گرا (عام) قرار گرفته است و از الهیات کلاسیک به پروبلماتیک اصلاحی گرایش یافته است. از منظر تجربی، عناصر سازنده الگوی تئوریک و روشی جریان النهضه، بیانگر رویکردی مستمر و نسبتاً یکدست هستند و وجوه سکولار و مدنی آن اشتراکاتی را با جریان­ های غیر اسلام­ گراهای تونسی سامان داده است. با گذار موفق این جریان از مرحله­ نخست چالش ­ها (عبور از انصارالشریعه و اجماع­ های اجتناب­ناپذیر ـ گاهاً ناپایدار ـ)، مرحله دوم، پس از انحلال پارلمان و برگزاری دور دوم انتخابات پارلمانی 2019 آغاز شد و دور تازه ­ای از رقابت­ ها شکل گرفت. به تبع آن، جریان النهضه تلاش دارد تا استبداد «فرا قانونی» و غیر دموکراتیک دولت قیس سعید را به سمت سیاست­ های دموکراتیک یا واگذاری قدرت سوق دهد. چارچوب مفهومی بر اساس قرائتی چند سطحی از اندیشه سیاسی (تحولات اندیشه ­ای، جریان­ها و نظام­ های فکری و روشنفکران متأخر هر یک از گفتمان­ ها) و استخراج مولفه­ ها و عناصر تأثیرگذار جهت ارزیابی موضوع می­باشد؛ شیوه گردآوری مطالب نیز کتابخانه­ ای و اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها