زیست‌سیاست و امکان بازتعریف مفهوم زندگی در سایه تحریم‌

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دبیر گروه افپاک و پژوهشگر مهمان مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه

چکیده

رخدادهای ساری و جاری در ایران که اغلب به شکل چرخه­ های متناوب بحران سر بر می ­آورد، بیانگر فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم ­ها بر پیکره جامعه ایران است. چنانکه در یک دهه گذشته به ­طور دوره­ ای شاهد بروز مشکلات و بحران ­های اقتصادی بوده­ ایم که زیست سیاسی ایرانیان را تحت تأثیر قرار داده است، بی­ آنکه آثار و پیامدهای آن­ها در بلندمدت کنترل و مدیریت شود. بنابراین، نقش تعیین ­کننده اقتصاد را در سیاست­ های زیستی، مقررات و مداخلات مربوط به جامعه از یک­سو و فهم این موضوع که تاثیر تحریم ­های اقتصادی بر کیفیت زندگی جمعی و نوع نگرش ایرانیان به زندگی چگونه بوده است از سوی دیگر، به ما کمک می ­کند که آثار تحریم­ های اقتصادی و رابطه آن با تحول مفهوم زندگی در طول ادوار گذشته را دریابیم. بنابراین، متأثر از عدم تبیین مفاهیم پایه و نگرش اصولی از طریق آشنایی با کارکرد تحریم ­ها و اثرات آن بر زیست ­سیاسی، سیاست­گذاری ­های فعلیت ­یافته در باب مسئله تحریم که تحت تأثیر عدم برآورد روندهای موجود و فقدان چشم­ انداز تحلیلی آینده­ پژوهانه قرار گرفته و تا کنون نیز ادامه دارد مورد توجه قرار گیرد. پرسش اصلی این است که تحریم­ های اقتصادی چگونه موجب تحول در مفهوم زندگی و فرایندهای زندگی روزمره در میان ایرانیان می ­شود؟ استدلال مطرح شده آن است که منازعه میان اهمیت زندگی و زیست جمعی در پرتو رفاه و شادکامی جامعه از یک­سو و سیاست رسمی دولت مبنی بر اولویت ­گذاری مسائل غیر اقتصادی از سوی دیگر، تعارض آشکاری در درک وضعیت تحریمی در میان سیاستمداران و شهروندان به وجود آورده است. پژوهش حاضر از حیث سنخ­ شناسی کاربردی است. با رویکرد کیفی-تفسیری و با بهره ­گیری از چارچوب نظریه زیست سیاست، تحولات یک دهه اخیر را در حوزه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و تحولات ناشی از تحریم ­های اقتصادی برای فهم دقیق ابعاد آن را مورد بررسی قرار می ­دهد و در نهایت اهمیت بعد اقتصادی زندگی را برای شکل ­دهی به سیاست ­گذاری­ ها عیان می ­سازد. روش گردآوری داده­ ها در پژوهش حاضر اسنادی و ابزار گردآوری داده­ ها، فیش ­برداری از منابع اصیل و دارای اعتبار علمی است.

کلیدواژه‌ها


تورن، آلن (۱۳۹۸)، برابری و تفاوت: آیا می­توانیم باهم زندگی کنیم؟، ترجمه سلمان صادقی­زاده، تهران: ثالث.
جهانبگلو، رامین (۱۳۸۵)، «هانا آرنت و سیاست مدرن»، بخارا، زمستان، ۱۵۵-۱۶۶.
حاج امینی، مهدی (۱۳۹۷)، «بررسی رابطه میان تورم وارداتی و شاخص­های کلان اقتصادی: مشاهدات از ۳۴ کشور توسعه­یافته و در حال توسعه»، فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، شماره ۲۳، سال ششم، ۱۳۹-۱۷۸.
زهرانی، مصطفی (۱۳۷۶)، نظریه­های تحریم اقتصادی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
زیمل، گئورگ (۱۳۹۹)، فلسفه پول، ترجمه جواد گنجی و صالح نجفی، تهران: مرکز.
شایان­فر، شهناز و الهه قلعه (۱۳۹۸)، «مؤلفه­های مابعدالطبیعی معنای زندگی به روایت اروین یالوم»، فصلنامه پژوهش­های هستی­شناختی، سال هشتم، ۶۷-۹۳.
شفیعی، سمیه سادات (۱۳۹۳)، «سیری در رویکردهای نظری متاخر به مقاومت»، فصلنامه علوم اجتماعی، ۶۴: ۱۴۰-۱۸۶.
عجم اغلو، دارون و جیمز ای رابینسون (۱۳۹۳)، چرا ملت­ها شکست می­خورند: ریشه­های قدرت، ثروت و فقر، چاپ اول، ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی پور، تهران: روزنه.
عمادی، محسن (۱۳۹۱)، «تاثیر تحریم­های اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل متحد در بهره­مندی از حقوق بشر»، فصلنامه سیاست خارجی 1، 26: 138.
فدایی، مهدی (۱۳۹۵)، «نسبت سبک زندگی و معنای زندگی در اندیشه آلفرد آدلر»، پژوهشنامه سبک زندگی، سال دوم: ۶۵-۷۶.
فوکو، میشل (۱۳۹۳)، اراده به دانستن، تهران: نی.
فوکو، میشل (۱۳۸۹)، تولد زیست­سیاست، ترجمه رضا نجف­زاده، تهران: نی.
کاپوراسو، جیمز ای (۱۳۹۲)، نظریه­های اقتصاد سیاسی، ترجمه محمود عبدالله­زاده، تهران: ثالث.
گریفین، کیت (۱۳۹۷)، راهبردهای توسعه اقتصادی، ترجمه حسین راغفر و محمدحسین هاشمی، تهران: نی.
گیدنز، آنتونی (۱۳۷۹)، جهان رها شده، ترجمه علی­اصغر سعیدی و یوسف حاجی­عبدالوهاب، تهران: علم و ادب.
لمکه، توماس (۱۳۹۶)، درآمدی پیشرفته بر زیست­سیاست، چاپ اول، ترجمه بهراد رحمانی، تهران: مرکز.
مانهایم، کارل (۱۳۸۰)، ایدئولوژی و اوتوپیا: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی شناخت، چاپ اول، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: سمت.
محبوبی آرانی، حمیدرضا و عباس جمالی (۱۳۹۹)، «آگامبن و فوکو: حاکمیت یا قدرت؟»، فصلنامه فلسفی شناخت، ۸۲: ۱۹۵-۲۱۵.
نجف­زاده، رضا (۱۳۹۳)، «زیست-قدرت در اندیشه سیاسی فوکو، آگامبن و نگری: از جامعه انظباطی تا جامعه کنترلی جهانی»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، زمستان: ۱۴۹-۱۷۲، دستیابی در سال پنجم.
نظری، علی اشرف (۱۳۸۷)، «تبیین مفهوم هویت از چشم­انداز گفتمانی»، فصلنامه علمی راهبرد، هفدهم: ۱۶۱-۱۸۰.
Agamben, Giorgio. 1995. HOMO SACER: Sovereign Power and Bare Life. Translated by Daniel Heller-Roazen. California: Stanford University.
Carter, Barry E. 1987. International Economic Sanctions: Improving the Haphazard U.S. Legal Regime. California: Georgetown University Law Center.
Farzanegan, Mohammad Reza, and Sven Fischer. 2021. "Lifting of International Sanctions and the Shadow Economy in Iran—A View from Outer Space." Remote Sensing 1-14.
Gottemoeller, R (2007) the Evolution of Sanction in Practice and theory, survival ، vol. 49
Hirschman, Albert O. 1945. National Power and the Structure of Foreign Trade. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
Laudati, D & Pesaran, M.H (2021). Identifying the Effects of Sanctions on the Iranian Economy Using Newspaper Coverage, CESifo Working Paper No. 9217, Pp 1-47.
Lazzarato, Maurizio. 2006. "Biopolitics/Bioeconomics : a politics of multiplicity." Edited by Arianna Bove and Erik Empson. Multitudes 50-62.
Masters, Jonathan. 2019. Council Foreign Relations. August 12. https://www.cfr.org/backgrounder/what-are-economic-sanctions.
Nephew, Richard. 2018. The Art of Sanctions: A View from the Field. New York: Columbia University Press.
Smith، Dorothy E. 1990. The Conceptual Practices of Power: A Feminist Sociology of Knowledge. Boston: Northeastern University Press.
Stoddart, Mark C. J. 2007. "Ideology, Hegemony، Discourse: A Critical Review of Theories of Knowledge and Power." Social Thought & Research (University of British Columbia) 28 (12): 191-225.
مرکز آمار ایران (۱۴۰۰)
دارایی، دفتر آینده پژوهی، مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی - معاونت امور اقتصادی - وزارت امور اقتصادی (۱۴۰۰)، بانک داده‌های اقتصادی و مالی
Bank, World. 2022. The World Bank. Accessed january.