مبانی، اصول و اهداف تحریم هوشمند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق بین الملل عمومی، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، تهران، ایران

چکیده

پس از جنگ جهانی دوم و تدوین و تثبیت نظام جدید حاکم بر جامعه بین‌الملل، حرکت به سمت تشکیل و توسعه نهادهای بین‌المللی و اعمال قدرت از سمت آن‌ها در جهت تنبیه دول مخالف یا مخدوش­کننده نظم بین‌الملل بیش از پیش احساس شد. سازمان ملل متحد ثمره این نوع دیدگاه بود و تحریم یکی از ابزارهای این سازمان بوده است. روابط میان ابرقدرت‌ها در دوران جنگ سرد به­طور عملی مانع از تشدید و تکرار استفاده از این ابزار شد اما در دوران پس از جنگ سرد، تحریم‌ها به کرات مورد استفاده قرار گرفت. تحریم‌های جامعی که در موارد متعدد و با چنان شدتی اعمال ‌شد که نه فقط دولت‌ها بلکه آحاد مردم را متاثر ‌کرد. همین مسئله و بویژه معیارهای حقوق بشری، سبب شد تا نوع جدیدی از تحریم مدنظر قرار گیرد. این نوع جدید تحریم به­عنوان تحریم هوشمند شناخته می‌شود. این پژوهش در پی بررسی چگونگی شکل‌گیری، مبانی حقوقی، معیارها و اصول حاکم بر تحریم هوشمند و تبیین اهداف و تحلیل بازخورد این نوع تحریم‌ها در بستر مورد استفاده است. اهمیت این مطالعه در نقش اساسی تحریم و بویژه تحریم هوشمند در کنش و واکنش‌های بین‌المللی مستتر است و ضرورت آن نیز ناشی از کمبود پژوهش‌های مرتبط با ادبیات تحریم هوشمند در گستره زبان فارسی است.

کلیدواژه‌ها


آقا بخشی، علی و مینو افشاری راد (1374)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: مرکز مطالعات و مدارک علمی ایران.
آل‌کجباف، حسین و مجتبی انصاریان (1393)، «تاثیر تحریم‌های یک‌جانبه و چندجانبه بر ایران از منظر حق بر سلامت شهروندان»، حقوق پزشکی، (29): 11-50.
تدینی کازرونی، عباس و ناهید توکلی (1390)، «تحولات تحریم در پرتو تحولات بنیادین دهه‌های اخیر»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، (26): 91-114.
حسینی، کیوان و فهیمه عشرتی خلیل‌آباد (1393)، «رویکردی سازه‌انگارانه به روند تکامل و تشدید سیاست تحریمی آمریکا علیه ایران (2012-1980)»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 38 (8): 31-59.
داماتو، آنتونی (1376)، «مبانی اخلاقی و حقوقی تحریم‌ها»، در مجموعه مقالات نظریه‌های تحریم اقتصادی، توسط مصطفی زهرانی، ترجمه اکبر مهدی‌زاده روشتی، 280-295، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
زمانی، قاسم و جمشید مظاهری (1390)، «تحریم‌های ‌هوشمند ‌شورای ‌امنیت ‌در ‌پرتو ‌قطعنامه‌‌: حفظ ‌یا ‌تهدید ‌صلح؟»، مجله حقوقی بین‌المللی، (44): 115-161.
شیرخانی، محمدعلی و مصطفی حسین‌پور (1399)، «اقتصاد رانتیر و نظام تحریم‌های هوشمند: مطالعه موردی ج.ا.ایران»، فصلنامه روابط خارجی، 12 (2): 217-244.
ضیایی، یاسر و علیرضا محمدی مطلق (1393)، «تحریم اشخاص حقیقی از منظر حقوق بین‌الملل با تاکید بر تحریم برخی اتباع ایرانی»، مجله حقوقی دادگستری، (88): 151-186.
عمادی، محسن (1391)، «تاثیر تحریم‌های اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل متحد در بهره‌مندی از حقوق بشر»، فصلنامه سیاست خارجی، 26 (1): 121-161.
فرخ‌سیری، منصور (1387)، «محدودیت‌های حقوقی شورای امنیت در اعمال تحریم‌های اقتصادی»، مجله حقوقی بین‌المللی، (39): 29-58.
کوشلر، هانس (1376)، «جنبه‌های اخلاقی تحریم در حقوق بین‌الملل»، در مجموعه مقالات نظریه‌های تحریم اقتصادی، توسط مصطفی زهرانی، ترجمه علی‌اکبر رضایی، 296-301، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
مختاری هشی، حسین (1394)، «تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر عوامل قدرت ملی؛ با تأکید بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل بر علیه ج. ا. ایران»، فصلنامه ژئوپلیتیک، 11 (2): 134-173.
موسوی، فضل‌الله؛ مهدی چهل‌تنی و مهدی موسوی (1391)، «کادی علیه شورای اتحادیه اروپایی: بررسی و تحلیل رای قضیه»، پژوهش حقوق عمومی، 14 (36): 185-206.
موسوی، فضل‌الله و وحید بذار (1395)، «نظارت قضایی محاکم بین‌المللی بر شورای امنیت سازمان ملل متحد»، مجله حقوقی بین‌المللی، 33 (54): 59-90.
مومنی‌راد، احمد و حسین موسوی‌فر (1391)، «موازین وضع تحریم‌های شورای امنیت و وضعیت حقوق بشر در قطعنامه‌های هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی. (2): 141-162.
نفیو، ریچارد (1397)، هنر تحریم‌ها، تهران: معاونت پژوهش‌های اقتصادی مجلس شورای اسلامی.
یاری، احسان؛ دانش رضایی و محمدحسن غالمی (1398)، «گونه‌شناسی تحریم‌های بین‌المللی اعمال­شده علیه جمهوری اسلامی ایران (1395-1358)»، فصلنامه مجلس و راهبرد، (99): 63-98.
Afesorgborac, Sylvanus Kwaku, and Renuka Mahadevan. 2016. "The Impact of Economic Sanctions on Income Inequality of Target States." World Development (83): 1-11.
Davidsson, Elias. 2003. "Legal boundaries to UN sanctions." The International Journal of Human Rights 7 (4): 1-50.
Doxey, Margaret. 1983. "International Sanctions in Theory and Practice." Case Western Reserve Journal of International Law 15 (2): 273-288.
Goldman, Macallee N. 2016. An ethics of economic sanctions. Honors Theses: University of Tennessee at Chattanooga.
Gordon, Joy. 2011. "Smart Sanctions Revisited." Ethics & International Affairs 25 (3): 315-335.
Happold, Matthew. 2016. "Targeted Sanctions and Human Rights." In Economic Sanctions and International Law Volume, by Paul Eden and Matthew Happold, 87-112. London: Hart Publishing.
Honda, Miki. 2017. "UN Targeted Sanctions and Human Rights." Waseda Studies in Social Science 17 (2): 25-41.
Hotton, Chris. 2016. "Targeted Sanctions: Providing a Solution to the Issue of General Sanctions." Creighton International and Comparative Law Journal 7 (1): 86-106.
Joyner, Daniel H. 2015. "International Legal Limits on the Ability of States to Lawfully Impose International Economic/Financial Sanctions." In Economic Sanctions under International Law, by Ali Z. Marossi and Marisa R. Bassett, 83-94. Hague: Asser Press.
Kondoch, Boris. 2001. "The Limits of Economic Sanctions under International Law: The Case of Iraq." Journal of International Peacekeeping 7 (1): 267–294.
Kondoch, Boris. 2018. Sanctions in International Law. NOVEMBER 13. Accessed April 2021, 18. www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199743292/obo-9780199743292-0191.xml.
Sanctions Committee information. January 8. Accessed April 22, 2021. www.un.org/securitycouncil/sanctions/information.
Shagabutdinova, Ella, and Jeffrey Berejikian. 2007. "Deploying Sanctions while Protecting Human Rights: Are Humanitarian “Smart” Sanctions Effective?" Journal of Human Rights 6 (1): 59–74.
United Nations. 2020. Focal Point for De-listing. May 14. Accessed April 17, 2020