تلاقی درماندگی دولت ها ـ سرخوردگی ملت ها

میان دولت­های ضعیف (مانند ایران)، شکننده (مانند عراق)، درمانده (لبنان) و فروپاشیده (افغانستان و یمن) تفاوت­هایی وجود دارد. این دولت­ها به درجات متفاوت ظرفیت و کارآمدی لازم برای کنترل و نفوذ در جامعه، تنظیم روابط اجتماعی، استخراج منابع انسانی، مادی و نمادین را ندارد و در نتیجه در برقراری نظم و اعمال اقتدار در جامعه ناتوان و روند پاسخگویی در آن­ها مختل می­باشد و دچار درماندگی روزافزونی شده­اند. این دولت­های درمانده وعده اصلاح می­دهند و انجام نمی­شود و تنها سرخوردگی ملت­ها فزونی می­یابد. مطالعات نشان می­دهد که ملت­ها در نتیجه سرخوردگی گوشه­گیر شده، از شرکت در امر سیاسی پرهیز می­کنند و در نهایت خشم فردی آن­ها به پرخاشگری جمعی تبدیل می­شود و به خیابان می­آیند. آمار نهادهای بین­المللی تأیید می­کند که جوامع خاورمیانه در سال­های اخیر به درجات مختلف این وضعیت را تجربه کرده­اند. این پژوهش به دنبال پاسخ به یک سوال اصلی است، «چه نسبتی میان درماندگی دولت­ها و سرخوردگی ملت­ها در خاورمیانه وجود دارد؟»؛ آیا اعتراض به دولت­های درمانده به شکل سرخوردگی ملت­ها نمایان شده است؟ ویژگی­های این سرخوردگی کدام است؟ نتایج مطالعات نظری نشان­دهنده آن است که این سرخوردگی برآمده از «بی­اعتمادی» به نخبگان سیاسی، «محرومیت» و افزایش نابرابری­های اقتصادی، «تخریب فرهنگ­ها و باورها» و در نهایت «عدم تعلق خاطر به مباحث جریان­های سیاسی موجود» است. نتایج مطالعات موردی ـ اسنادی نیز نشان می­دهد که اغلب دولت­های این منطقه به مرور زمان از یک دولت ضعیف و شکننده به سوی یک دولت درمانده و فروپاشیده در حال حرکت هستند چرا که در بدنه جامعه نزاع­های قومی ـ مذهبی تشدید شده، در بدنه حاکمیت فساد گسترش و تعمیق یافته، به مرور زمان رویه­های دموکراتیک از جمله مقام­های انتخابی زوال پیدا کرده و در نهایت اصلاحات وعده داده شده محقق نشده­اند. به این ترتیب هر روز از سوی دولت پیامی به جامعه ارسال می­شود مبنی بر اینکه کارآمدی و پاسخگویی به شکل چشم­گیری مختل می­باشد.