پیامدهای تعاملات گروه اخوان‌المسلمین با دولت پنهان مصر (2011-2014)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات منطقه ای، دانشگاه تهران. تهران. ایران

2 گروه مطالعات منطقه ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

جماعت اخوان­المسلمین یکی از قدیمی­ترین گروه­های اسلام­گرا در عرصه سیاسی مصر، جهان عرب و حتی جهان اسلام محسوب می­گردد که طی حیات خود بر روندهای سیاسی–اجتماعی مصر تأثیرگذار بوده ­و از آن­ها تأثیر می­پذیرفته است. با سرنگونی حسنی مبارک در سال 2011 به دلیل خیزش مردمی 25 ژانویه، این گروه فرصت بسیاری مهمی را به دست آورد تا با اعطای جنبه قانونی به فعالیت­های خود، بدون ترس از مورد هدف قرار گرفتن وارد عرصه رقابت­های سیاسی شود و اکثریت پارلمان و همچنین منصب ریاست­جمهوری مصر را به دست­ آورد. با این وجود، باقی­ ماندن دولت پنهان بر رأس قدرت و ناتوانی جماعت اخوان­المسلمین در اتخاذ راهبردی مناسب با فضای سیاسی اجتماعی انقلابی مصر سبب شد که این گروه با اتخاذ راهبرد تعامل منفعلانه با دولت پنهان، زمینه را برای سقوط حاکمیت خود در سال 2013 و بروز برخی تبعات سیاسی و اجتماعی دیگر هموار سازد. در این پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و در قالب روش کیفی تلاش می­شود به این سؤال پاسخ داده شود که این تعاملات چه پیامدهایی در سطح جماعت اخوان و همچنین جامعه مصر داشته ­است؟ بر این اساس می­توان گفت که تعاملات جماعت اخوان­المسلمین با دولت پنهان منجر به بروز گسست­های مختلف در درون جماعت اخوان­المسلمین به­خصوص فعال شدن گسل نسلی، کاهش سرمایه اجتماعی این گروه در میان مردم مصر و افزایش بی­اعتمادی میان گروه­های مختلف سیاسی در این کشور شد.

کلیدواژه‌ها


  •  1- تمام، حسام (2010)، تحولات الإخوان المسلمین: تفکک الایدیولوجیا و نهایة التنظیم، قاهره، دار المدبولی.

    2- دن، میتشل (2012)، المشارکة لا المغالبة: الحرکات الإسلامیة والسیاسة فی العالم العربی، ترجمه سعد محیو، قاهره، الشبکه العربیه للابحاث و النشر.

    3- شلاطه، احمد زغلول (2016)، الدعوة السلفیة السکندریة: مسارات التنظیم و مآلات السیاسة، بیروت، مرکز دراسات الوحده العربیه.

    4- العوضی، هشام (2009)، الصراع علی الشرعیة: الإخوان­المسلمون و مبارک (2007-1982)، بیروت، مرکز دراسات الوحده العربیه.

    5- فهمی، شیرین محمد (2020)، إخوان مصر بین الصعود والهبوط 2011-2012، القاهره، العربی للتوزیع والنشر.

    1- العنانی، خلیل (2018)، «مواطنون أم ذمیون؟ موقف جماعة الإخوان­المسلمین من الحقوق السیاسیة للأقباط فی مصر»، مجله السیاسات العربیه، عدد 35، نوفمبر 2018، ص 14-25.

    2- فتحی، یاسر (2019)، «الإخوان­المسلمین و ثورة ینایر: الجزء الأول»، دراسه سیاسات، المعهد المصری للدراسات، 10 سپتامبر 2019، استانبول.

    3- فتحی، یاسر (2019)، «الإخوان­المسلمین و ثورة ینایر: الجزء الثانی»، دراسه سیاسات، المعهد المصری للدراسات، 11 سپتامبر 2019، استانبول.

    1- عبادی، جمال رفیق عوض (2016)، «تجربة الإخوان­المسلمین فی حکم مصر بعد ثورة 25 من ینایر و أثرها علی الحیاة السیاسیة فی مصر»، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه­ریزی و توسعه سیاسی، دانشگاه ملی نجاح، نابلس، فلسطین.

    2- عبدالله، هند محمد حسن الاحمد (2016)، «الاخوان­المسلمون و ثورة 25 ینایر المصریة: دراسة فی اسباب الصعود و الهبوط (2011-2013)»، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته روابط بین­الملل، دانشگاه خارطوم، خارطوم، سودان.

    1- بی­نا، تنظیمٌ قوی وإیدیولوجیا ضعیفة: مسارات الإخوان فی السجون المصریة بعد 30 یونیو، مبادره الاصلاح العربی، 29 ابریل 2019، تاریخ دریافت: 21 شهریور 1401: https://bit.ly/2XJWagp

    2- بیان من الإخوان المسلمین بخصوص فعالیات الجمعة 29 یولیو 2011م، وبسایت اخوان اون­لاین، 23 ژوئیه 2011، تاریخ دریافت 5 شهریور 1399: https://www.ikhwanonline.com/article/88234

    3- جمال، وائل، الرأسمال الضائع: التحوّل النیولیبرالی لجماعة الإخوان المسلمین فی مصر، مرکز مالکوم کیر- کارنیغی للشرق الاوسط، 18 فوریه 2019، تاریخ دریافت، 13 شهریور 1401: https://carnegie-mec.org/2019/02/18/ar-pub-78385

    4- الجیش المصری یعزل الرئیس محمد مرسی، بی­بی­سی عربی، 4 ژوئیه 2013، تاریخ دریافت: 10 مرداد 1399: https://www.bbc.com/arabic/middleeast/2013/07/130703_army_ousts_morsi

    5- حرکة تمرد، مرکز مالکوم کیر-کارنیغی للشرق الأوسط، 19 اوت 2013، تاریخ دریافت: 10 مرداد 1399: https://carnegie-mec.org/2013/08/19/ar-pub-54973

    6- حسنین، جهاد، تشریح الدولة العمیقة فی مصر: السمات و الجذور و الأدوات، مرکز المسار للدراسات الانسانیه، 16 دسامبر 2019، تاریخ دریافت:  5 مهر 1400: https://bit.ly/3vevwiT

    7- دن، میتشل و حمزاوی، عمرو، الأحزاب السیاسیة العلمانیة فی مصر: تنازع من أجل الهویة والاستقلال، مرکز مالکوم کیر-کارنیغی للشرق الأوسط، 31 مارس 2017، تاریخ دریافت: 17 مرداد 1400: https://carnegie-mec.org/publications/68596

    8- رضوان، سمیر، الاقتصاد المصری: هل سینتظر المعجزة؟، مرکز مالکوم کیر-کارنیغی للشرق الأوسط، 7 نوامبر 2012، تاریخ دریافت: 30 مهر 1400: https://carnegie-mec.org/2012/11/07/ar-pub-49990

    9- سرحان، همام، الفوز للإخوان .... و الأغلبیة للوطنی، وبسایت سوئیس اینفو، 1 دسامبر 2005، تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1400: https://bit.ly/3veguJS

    10- سعدالدین، محمود، ننشر التشکیل النهائى للجنة تعدیل الدستور الجدیدة، روزنامه الیوم السابع، 15 فوریه 2011، تاریخ دریافت: 15 مهر 1399: https://bit.ly/3FTilZL

    11- عاشور، محمد، العریان: سجلت کلمة لیلة 25 ینایر تدعو الإخوان للمشارکة فی التظاهرات، روزنامه اینترنتی الوطن، 25 ژانویه 2013، تاریخ دریافت: 5 مرداد 1401: https://www.elwatannews.com/news/details/119954/

    12- فهمی، جورج، الصراع على قیادة جماعة الإخوان­المسلمین فی مصر، مرکز مالکوم کیر-کارنیغی للشرق الأوسط، 14 یولیو 2015، تاریخ دریافت: 20 شهریور 1400: https://carnegie-mec.org/2015/07/14/ar-pub-60720

    13- المحکمة الدستوریة تحل مجلس الشعب وتقضی بأحقیة شفیق بخوض انتخابات الرئاسة، فرانس 24 عربی، 14 ژوئن 2012، تاریخ دریافت: 10 مرداد 1399: https://bit.ly/3Vj8TEn

    14- مرسی یلغی الإعلان الدستوری الذی أثار احتجاجات ویبقی الاستفتاء على الدستور فی موعده، وبسایت الحره، 9 دسامبر 2012، تاریخ دریافت: 10 مرداد 1399: https://arbne.ws/3vjAY3P

    15- من هو محمد کمال القیادی بجماعة الإخوان المسلمین الذی قتلته الشرطة المصریة؟، بی­بی­سی عربی، 4 اکتبر 2016، تاریخ دریافت: 15 دی 1400: https://bbc.in/3VjvNvC

    16- منیر، احمد، «الإخوان» تشارک فى الحوار.. وتطرح 8 مطالب منها «التنحى» وإلغاء «الطوارئ» وحل البرلمان، روزنامه المصری الیوم، 7 فوریه 2011، تاریخ دریافت: 12 شهریور 1400: https://www.almasryalyoum.com/news/details/1834109

    17- وبسایت رسمی سازمان اطلاع­رسانی دولت مصر، بیان تنحی مبارک عن الحکم، بی­تا، تاریخ دریافت: 5 تیرماه 1399: https://www.sis.gov.eg/Newvr/egyptionrevoution/julythree.html

    • Tonsy, Sara (2022). The Egyptian Army and the Muslim Brotherhood: Contemporary Political Power Dynamics, New York, Routledge.
    • Abdelgawad, D. S., & Magued, S. (2022). Not Anymore in Politics: Theorising the Young Egyptian Muslim Brothers’ Political Disengagement in the aftermath of the 2013 Military Coup, Middle East Law and Governance (published online ahead of print 2022). doi: https://doi.org/10.1163/18763375-15020001
    • Al-Anani, Khalil (2020). Devout Neoliberalism?! Explaining Egypt’s Muslim Brotherhood’s Socio-economic Perspective and Policies, Doha Institute for Graduate Studies, Politics and Religion, page 1 of 20.
    • El-Sharif, Ashraf (2014). THE EGYPTIAN MUSLIM BROTHERHOOD’S FAILURES: Part 1 of a series on political Islam in Egypt, Carnegie Endowment for International Peace, 1 July 2014. Stable URL: http://www.jstor.com/stable/resrep12812
    • Roll, Stephan (2012). The Military and Muslim Brotherhood: Will a Power-sharing Agreement Be Reached in Egypt? Berlin, German Institute for International and Security Affairs.
    • Kridi, Esen (2011). Between Movement and Party: Islamic Political Party Formation in Morocco, Turkey and Jordan, Dissertation, the faculty of the graduate school, University of Minnesota.