رویکرد منازعه و همکاری در حوضه آبریز هیرمند و اروند رود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی (مسائل ایران)، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

امروزه حوضه‌های آبی در معرض خطر در خاورمیانه با توجه به اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی به همراه رشد جمعیت، توسعه فعالیتهای بالادستی و سدسازی باعث تنش و رقابت در میان دولت‌های اسلامی واقع در حوضه‌های آبریز مشترک شده است. موقعیت جغرافیای ایران سکه دوری است که از یک­سو اختلافاتی متاثر از تخصیص حقابه رودخانه هیرمند و روی دیگر آن مدیریت، تعیین خط مرزی و میزان کیفیت آب رودخانه اروندرود قرار دارد و در طول تاریخ باعث ایجاد رویدادهای متفاوتی در قالب ادراک تهدید، منازعه و همکاری به­صورت درهم‌تنیده در تعاملات بین دولتی شده است. این مقاله با طرح این پرسش که چگونه می‌توان رویکرد منازعه و همکاری در سیاست خارجی ایران در حوضه رودخانه اروندرود و رودخانه هیرمند را مدیریت نمود؟ بررسی پژوهش حاضر ذیل روش توصیفی‌-تحلیلی و بر اساس تحقیقات آرون ولف و همکارانش، استفاده از منابع پایگاه داده TFDD، نظریه بحران مایکل برچر، نظریه امنیتی مکتب کپنهاگ معتقد است که تعاملات آبی ایران در رودخانه اروندرود و رودخانه هیرمند از طریق امنیت‌زدایی و هیدرودیپلماسی می‌تواند بحران آب را مدیریت نماید. بنابراین با استفاده از چارچوب مفهومی و اختلافات آبی ایران و افغانستان از یک­سو و ایران و عراق در رودخانه اروندرود از سوی دیگر به­عنوان مطالعه موردی بررسی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


  • 1- پیشگاه هادیان، حمید و علیرضا حجازی (1389)، «چالش‌های‌ مشترک هیدروپلتیک ایران با عراق و افغانستان از سال 2001 تا 2010»، دوره3، شماره 12، 119 168-119.

    2- حسینی، علی (1397)، مروری برحوضه آبریز، موسسه مطالعات استراتژیک افغانستان، مطالعات آب، هرات.

    3- صدرانیا، حسن؛ مراد کاویانی‌راد و صدیقه نصری فخرداوود (1401)، « تاثیر بحران کم‌آبی بر مناسبات هیدروپلتیک ایران و عراق»، آمایش سیاسی فضا، دوره 4، شماره 2، 125-112.

    4- صفائی، امیر ( 18/12/1400)، گزارش دومین کنفرانس بین­المللی آب بغداد در 5/مارس/2022، انجمن هیدروپلتیک ایران.   

    5- علیپور، فریده (1400)، «رودخانه­های مرزی مشترک ایران و عراق، سازوکارهای حل و فصل مسالمت­آمیز اختلافات»، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

    6- هادیان، ناصر، (22/12/1400)، تحولات سیاسی نوین افغانستان پیش­درآمدی برای تحلیل درهم تنیدگی­های روابط هیدروپلتیکی ایران و افغانستان، همایش بررسی پتانسیل به­کارگیری رویکرد درهم تنیده (نکسوس) در تحلیل و پاسخ به چالش­های آبی.

    • Akbari, Mahdi, Torabi Haghighi, Ali (2022), " Satellite – Based Agricultural Water Consumptient Assessment in the ungauged and Transboundary Helmand Basin Between Iran and Afghanistan', Remote Sensing Letters, Volum 13, Isssue 12.
    • Al Asadi, Safaa, Alhello, Abdulzahra (2019). "General A ssessment of Shatt Al_Arab River, Iraq, International Journal of Water", Vol.13, No.4, pp.360-35.
    • Aldalooi, Luay (2022) "Hydrohegemony in the Context of Shatt al_Arab River: from Coercion to Consent, International Politics".
    • Aman, Fatemeh (2016), "Water Dispute Escalating Between Iran and Afghanistan", Atlantic Council, South Asia Center.pp. 1-12
    • Asadi, Safaa, Muttashar, Wisam (2022), " Impact of the Environmental Degradation of River on the Reappraisal of International Agreements Related to the Transboundary Water Course, Shatt Al- Arab River (Southern Iraq)", Sustainable Water Resources Management.
    • Banisalameh, Mohammad (2021), "Dam Wars: Are Ethiopia Turkey AND Iran Leading to Water Armageddon?" Middle East Policy, volum 28, Issue 1, pp. 147-157
    • Buzan, Barry, Weaver, Ole, wild, Jaapde (1998), “Security A New Frame Work for Analysis, Colorado”: Lynne Rinner Publishers, Publisher: Lynne Riener Inc.
    • Goes, M.J.M, Howarth, S, Parajuli, U (2016), "Integrated Water Resources Management in an Insecure River Basin: A Case Study Helmand River Basin, Afghanistan”, International Journal of Water Resources Development, Volume 32, Issue 1.
    • Kavianirad, Morad, Sadrania, Hasan, Nasri, Sedigheh (2023), 'Water Diplomacy Role in Easing Iran – Iraq Hydropolitical Tension", Geopolitics Quartery, Volume 18, No 4, pp. 1-93
    • Loodin, Najibullah, Wolf, Aaron (2021/18/12), "Will Islamic Water Management Principles Be Included If the Helmand River Treaty is Revisited?" Jurnal of Water, MDPI, 14 (1).
    • Madani, K, Zarezadeh, M, Morid, S (2014), “A New from Work for Resolving Confilicts over Transboundary Rivers using Bankruptey Methods”, Hydrology and Earth System Sciences, volume 18, Issue 8, pp. 3055-3068
    • Muqdadi, Sameh (2022). The spiral of Esclating Water Conflict: The Theory of Hydropolitics, Water, 14 (21), pp.1-22
    • Nagheeby, Mohsen, Warner, Joren (2022). " The 150-year itch: Afghanistan – Iran Hydropolitics Over the Helmand/ Hirmand River", Water Alternative, volum 15, Issue 3, pp. 551- 573
    • Najibullah, Loodin, Wolf, Aaron (2021). "Comparsion and Contrast of Islamic Water Management Principles with International Water Low Principles: A case Study of Helmand River Basin, Preprints, pp. 1-25
    • Shirazian, Shirin, Karimidouzaji, Ali, Anisi, Mohammad (2021), “Construction and Development of Dams on Transboundary Rivers under Percautionary Ptinciple a Case Study of the Kajaki Dam”, Cifie Joirnal OF International Low, volume 2, Issue 4.
    • Wegerich, Kai (2008), “Hydro-Hegemony in The Amudarya Basin”, Water PolicIy, Volume 10, Issue 2.
    • Wolf, Aaron, yoffe, Shira, Giordan, Mark (2003), “International Water: Identify Basins as Risk”, Water Policy. Volume 5, Issue 1, pp.29-60
    • Yildiz, Dursun (2019), “Why innovative Hydrodiplomacy?”, World Water Diplomacy, Science News.
    • Yoffe, Shira, Larson, Kelli (2001),” Water Database Methodology, Submitted for Publication”, as part of Set of three Articles to Water Policy, World Water Concil.
    • Yoffe, Shira, Wolf, Aaron, Giordan, Mark (2003),” Conflict and Cooperation over”, International Freshwater Resources: Indicators and Findin of Basins at Risk, Journal of the American Water Resources Association.
    • Zeitoun, Mark (2007), “Violation, Opportunities and Power Along the Jordan River: Security Studies Theory Applied TO Water Conflict”, Water Resources in the Middle East, Volume 6, Issue 3, pp.213-223
    • Zeitoun, Mark, Mirumach, Naho (2008), “Transboundary Water Interaction I: Reconsidering Conflict and Cooperation”, International Environmental Agreements, politics, low and Economic, Volume 8, Issue4, pp. 297-316
    • Zeitoun, Mark, Mirumachi, Naho, Warner, Jeroen (2010). "Transboundary Water Interaction II: The Influence of 'Soft' Power", Int Environ Agreements, Volume 11, pp. 159_178

    1- Faizee, Mohd (2022), "The Emerging Dynamics for Conflict and Cooperation Beetween Iran and Taliban over the Helmand River", https://waterpeacesecurity.org

    2- قریشی، زهرا (1401)، تعاملات آبی ایران و افغانستان در آینه تاریخ، رجوع شود: https://www.irna.ir/news/84890353/

    3- میان آبادی، حجت (7 دی 1400)، پشت پرده ادعای آبی بغداد علیه تهران چیست؟ توطئه آبی اردوغان علیه ایران،  رجوع شود به: http: //bourseon.com /4k30

    4- وریج کاظمی، مریم (1401)، تحلیلی بر هیدروهژمونی افغانستان، موسسه مطالعات راهبردی شرق، رجوع شود: https://www.iess.ir/fa/analysis/3079/

    5- ریگی، حنیفه (22/12/1400)، بازی‌های دو سطحی در تعاملات و چالش‌ها و فرصت‌های روابط ایران و افغانستان درحوضه هیرمند، همایش بررسی پتانسیل به­کارگیری رویکرد درهم تنیده (نکسوس) در تحلیل و پاسخ به چالش‌های آبی، رجوع شود به: https://ucwr.ut.ac.ir/

    6- خبرگزاری میدل ایست، (9/10/2021)، عراق: تنظیم شکوایه رسمی از ایران به دادگاه بین المللی درباره اختلافات آبی نهایی شده است، رجوع شود به: https://mdeast/news/2021/10/9

    7- خبرگزاری میدل ایست، ( 26/12/2021 )، عراق: ایران یکسال است که به درخواست مذاکره درباره اختلافات آبی پاسخ نمی­دهد، رجوع شود به: https://mdeast/news/2021/12/26