مقاله حاضر با اذعان به این که ایران در یکی دو قرن اخیر گرفتار نیروهای بنیادین سیستمی بوده است و «سیاست خارجی» مهمترین مشکل این کشور در دوره معاصر به شمار می آید، به تدوین طرحی تئوریک و مفهومی به عنوان گامی برای حل مشکل مزبور می پردازد. پرسش اساسی آن است که علل و عوامل تعیین کننده سیاست خارجی ج.ا. ایران کدامند و چه نوع از سیاست خارجی را بر این کشور تحمیل می کنند؟ به نظر نویسنده، تلاقی بین ویژگی های محیط داخلی و عوامل خارجی موجب شکلگیری محیط عملیاتی به عنوان مبنای تئوریپردازی درباره سیاست خارجی ایران شده است و انطباق دوگانه محافظتی و تهاجمی برای تبیین سیاست خارجی این کشور کارایی دارد. از این رو، بخشی از این نوشته به بررسی متغیرهای داخلی و متغیرهای سیستمی مؤثر در شکلگیری محیط عملیاتی سیاست خارجی ایران اختصاص داده شده و در نهایت، طرح مفهومی سیاست خارجی ایران ارایه شده است.
)