دلایل واگرایی منافع در سیاست خارجی ایران و روسیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل، دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. ایران

2 کارشناس ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد. لرستان. ایران

چکیده

تاریخ روابط دوجانبه ایران و روسیه همواره وضعیتی سینوسی و دوره­ هایی از بهبود و تعدیل را تجربه کرده است. ازاین رو، می توان گفت همکاری، رقابت و بعضا تعارض مشخصه بارز روابط دو کشور در سطوح منطقه­ ای و بین ­المللی است. دو کشور در موضوعات و عرصه های مختلفی همچون برنامه اتمی ایران، در دست گرفتن بازار انرژی و مسایل خاورمیانه به ویژه در بحران سوریه و منازعه در فلسطین اشغالی با وجود سطحی از همکاری دارای منافع و سیاست های متفاوت و بعضا ناسازگاری هستند. از این رو این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال است که مهمترین عامل یا عوامل تعارض و تداخل منافع دو کشور جمهوری اسلامی ایران و روسیه در عرصه سیاست خارجی کدامند؟ فرضیه ای که در این زمینه ارایه شده است این است که مهمترین عامل رقابت و اختلاف منافع دو کشور ایران و روسیه جایگاه متفاوت دو کشور در ساختار قدرت بین المللی است. در این زمینه، از روش توصیفی ـ تحلیلی برای تجزیه و تحلیل داده ها و منابع موجود استفاده شده است. بر اساس یافته ­های پژوهش آنچه که عمدتا جمهوری اسلامی ایران را در کنار روسیه قرار می دهد رویکرد و منافع موازی دو کشور در مقابله با یکجانبه­ گرایی و نفوذ بین المللی آمریکا است، این در حالی است که با توجه به رقابت های ژئوپلیتیکی و تفاوت در اهداف بین المللی واگرایی منافع دو کشور به ویژه در سطوح کلان و استراتژیک برجستگی بیشتری دارد.

کلیدواژه‌ها


آدمی، علی و الهام کشاورز مقدم (1394)، «جایگاه مجموعه امنیتی محور مقاومت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره 41.
پوراحمدی، حسین و امیرعباس خوشکار (1391)، «مبانی رفتار سیاست خارجی روسیه در قبال پرونده هسته‌ای ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره اول.
جعفری ولدانی، اصغر و رامین جعفری ولدانی، (1389)، «تحلیلی بر ژئوپلیتیک مرزهای عمان با کشورهای همجوار»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره اول.
جعفری ولدانی، اصغر، (1389)، «ژئوپلیتیک تنگه هرمز و روابط ایران و عمان»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره سوم.
جعفری ولدانی، اصغر، (1385)، «دیدگاه‌های نظری در مطالعات منطقه‌ای»، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره دویست و بیست و سوم-چهارم.
زین‌العابدین، یوسف و آنام کارساز، (1389)، «جایگاه موقعیت جغرافیایی در نظریه‌های ژئوپلیتیکم»، فصلنامه علمی – پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره اول.
زیباکلام، صادق و جواد عرب عامری، (1393)، «منابع غیرمتعارف انرژی و جایگاه خلیج‌فارس در سیاست امنیت انرژی ایالات‌متحده آمریکا»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 1.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، (1390)، «واقعگرایی نوکلاسیک و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و پنجم، شماره 2.
خانی، محمدحسن و داوود کریمی پور، (1391)، «روسیه، دریای خزر و نظام بین‌الملل: گذار استراتژیک»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 78.
کرمی، جهانگیر و ولی کوزه‌گر کالجی، (1393)، «الگوهای ضد هژمونیک ایران، روسیه و چین در آسیای مرکزی»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 85.
عطایی، فرهاد و اعظم شیبانی، (1390)، «زمینه‌های همکاری و رقابت ایران و روسیه در آسیای مرکزی و در چارچوب ژئوپلیتیک»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 8.
محبی نیا، جهانبخش و منصور صالحی، (1392)، «جنگ سرد نوین در روابط روسیه و آمریکا»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، شماره 24.
سایت الف (20/06/1395)، «فروش اس ۴۰۰ به بحرین برای مقابله با اس ۳۰۰ ایران»، قابل دسترسی در: http://alef.ir/vdcgwz9wzak9yt4.rpra.html?390430
 
Aras, Bulent and Face Ozbay. (2008), “THE Limits of Iran-Russian Strategic Alliance: its History and Geopolitics and the Nuclear Issue”, the Korean Journal of Defense Analysis, VOL.20, NO.1, pp.45-60.
Azizi, Hamidreza. (2016), “Why Iran should focus on Turkey, not Russia, for Syria cooperation”, al-monitor, Available at: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/05/iran-russia-syria-disconnect-turkey-coperation.html.
Arbatove, Alexei. (2014), “Iran, Russia, and the Ukrainian Crisis”, the National Interest.
Dekle, Udi and Zevi Magen. (2015), “Delivery of the S-300 Aerial Defence System to Iran: Signaling a change in Russia’s Middle East Policy”, INSS, No.688, it is available at: www.inss.org.il.
Katz, Mark N. (20112), “Russia and Iran”, Middle East Policy, Vol.19, No.3, pp.54-64.
Kam, Ephraim. (2016), “Will Russia and Iran Walk Hand in Hand”, Strategic Assessment, VOL.19, NO.2, PP.41-51.
Karasova, Tatyana. (2013), “Russia-Israel Relations, Past, Present, and Future”, INSS, PP.51-56, it is available at: www.inss.org.il.
Magen, Zevi. (2014), “Between Crises: If and When Russia Fights ISIS”, INSS, NO.628, it is available at: www.inss.org.il.
Magen, Zevi. (2013), “Russia Activity in Current Crises in the Middle East, a View from Israel”, INSS, NO.628,pp.32-39, it is available at: www.inss.org.il.
Magen, Zvi, Dekel, Udi , and Sarah Fainberg. (2016), “How Deep are the Cracks in the Russian- Iranian Coalition in Syria?”, INSS, NO.783, it is available at: www.inss.org.il.
Magen, Zvi and Yiftah Shapir. (2014), “Egypt’s Report Acquisition of the S-300VM Air Defense System”, INSS, NO.637, it is available at: www.inss.org.il.
Magomedove, Arbkhan. (2006), “Russia’s Policy Towards the Caspian Sea Region and Relations With Iran”, Russian Analytical Digest, pp.16-19, it is available at: www.css.ethz.ch/publications/pdfs/RAD-6-16-18.pdf.
Freedman, Robert.O. (2008), “The Russian Invasion of Georgia- its Impact on Israel and the Middle East”, Caucasian Review of International Affairs, VOL.2, NO.4.
Lerman, Eran. (2015), “Russian Ambitions, and Israel Opportunities, in the Partition of Syria”, INSS, NO.315, it is available at: www.inss.org.il
Flanagan, Stephan J. (2013), “The Turkey – Russia – Iran Nexus: Eurasian Power Dynamics”, the Washington Quarterly, VOL.36, NO.1, pp.163-178.
Handa, Shivani. (2012), “Russia in the Middle East”, British American Security Information Council, it is Available at: www.bascint.org.
Ivanove, I.S. (2014), “Modern Russia-Iranian Relations: Challenges and Opportunities”, Russia International Affairs Council, it is Available at: www.Russiancouncil.ru/en/paper14.
Reback, Gedalyah. (2015), “Israel walks Russia’s Tightrope”, Arutz Sheva.com.
 Shapir, Yiftah, Magen, Zevi and Gal Perel. (2014), “MIG-35s for Egypt: a Veritable Change of Direction?” INSS, NO.544, it is available at: www.inss.org.il.
Pieper, Moritz A. (2012), “Russia and Iran: Strategic partner or Competing Regional Hegemonies?” A critical Analysis of Russian-Iranian Relations in the Post- Soviet Space”, Inquiries Journal, Vol.4, NO.4, PP.1-8.
Borshchevskaya, Anna. (2016), “The Maturing of Israel-Russian Relations”, the Washington Institute for Near East Policy.
Zvyagelskaya, Irina. (2015), “Russia in a Changing Middle East”, Russia International Affairs Council.