هیدروپلتیک و مناقشات آبی در حوزه رودخانه های دجله و فرات (۲۰۱۸ - ۱۹۵۰)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. ایران

2 استادیار گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. ایران

چکیده

از زمان تشکیل سه کشور ترکیه سوریه و عراق» حوزه رودخانه‌های دجله و فرات همواره تنش‌های مختلف آبی را تجربه کرده است؛ به‌علاوه اجرای پروژه‌های آبی متعدد از سوی این کشورها (به‌خصوص کشور ترکیه) بر شدت این تنش‌ها افزوده است. اتمام پروژه‌های 00۸۳ و تغییر آب و هوایی در سطح گسترده و متعاقب آن تنش‌های ناشی از کاهش شدید منابع آبیء می‌تواند به زمینه‌ای برای بروز تنش‌های سیاسی میان کشورهای ترکیه» سوریه و عراق تبدیل شود که در این پژوهش با بهره‌گیری از این فرضیه به بررسی تاثیر این موضوع بر روابط سیاسی میان کشورهای این حوزه آبی پرداخته می‌شود. در این مقاله وضعیت آب در هر سه کشور و تنش‌های آبی داخلی و منطقه‌ای میان آنها با استفاده از نظریه مکتب کپنهاگ در ابعاد امنیت نظامی» سیاسی» اقتصادی» اجتماعی و محیط زیست مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نیز نشان می‌دهد که موضوع مناقشات آبی در این حوزه به‌دلیل تاثیرگذاری بر صنعت کشاورزی» افزایش بیکاری» فقرء مهاجرت. خشک شدن تالاب‌ها و رودها، شکل‌گیری پدیده گرد و غبار و بحران مشروعیت. چهار بعد امنیت (سیاسی,» اقتصادی, اجتماعی و زیست‌محیطی) را با خطر جدی مواجه نموده است. با این وجود به‌دلیل ضعف نظامی دو کشور عراق و سوریه و توان بالای ارتش ترکیه نسبت به این دو کشورء نمی‌توان احتمال تهدید امنیت نظامی را در آینده‌ای نزدیک متصور بود. 

کلیدواژه‌ها


آدمی، علی. (1394)، «نقد نظریه فرهنگ امنیت ملی با تامل در اثار باری بوزان و مکتب کپنهاگ»، دو فصلنامه علمی – تخصصی تحول در علوم انسانی، دوره 3، شماره 5.
ابراهیمی، نبی‌الله. (1386)، «تاملی بر مبانی و فرهنگ مکتب کپنهاگ، فصلنامه سیاست خارجی»، سال بیست و یکم، شماره 2.
اسماعیل‌زاده امامقلی، یاسر، احمدی فشارکی، حسنعلی. (1395)، «داعش و امنیت ایران با تکیه بر مکتب کپنهاگ»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال پنجم، شماره 18.
برقی، حمید، قنبری، یوسف. (1389)، «بحران اب، چالش‌ اساسی جهان اسلام»، چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
بزی، خدارحم، خسروی، سمیه، جوادی، معصومه، حسین نژاد، مجتبی. (2010)، «بحران اب در خاورمیانه (چالش‌ها و راهکارها)»، کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
بوزان، باری. (1390)، مردم، دولت‌ها و هراس، باری بوزان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری، ویور، الی. (1388)، مناطق و قدرت‌ها: ساختار امنیت بین‌الملل، ترجمه: قهرمان‌پور، رحمن، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری، دوویلد، پاپ، ویور، الی. (1392)، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه: طیب، علیرضا، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
خانی، عبدالله. (1396)، نظریه‌های امنیت، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
رفیعی سقالکساری، امیر. (1395)، جنگاب، بحران اب در جهان، تهران: شینه.
سازمند، بهاره. (1392)، «مکتب کپنهاگ و امنیت زیست‌محیطی خلیج فارس: واکاوی فعالیت‌های سازمان راپمی»، نهمین همایش ملی خلیج فارس، تهران.
عراقچی، سید عباس. (1393)، «دیپلماسی اب، از منازعه تا همکاری»، فصل‌نامه علمی – پژوهشی سیاست جهانی، دوره سوم، شماره چهارم.
عراقچی، عباس. (1394)، دیپلماسی اب‌های فرامرزی و نظام بین‌الملل: درس‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، اداره نشر وزارت امور خارجه.
طباطبایی، سید محمد، فتحی، محمدجواد. (1393)، «تحول مفهوم امنیت در ناتو پس از جنگ سرد براساس مکتب کپنهاگ»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی شدن، سال پنجم، شماره چهاردهم.
کاویانی‌راد، مراد. (1397)، امنیت زیست‌محیطی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
موغلی، مرضیه، زاهدی، اسعد. (1395)، هیدروپلتیک اروند رود (بر اساس اسناد تاریخی و پژوهش‌های جغرافیایی)، انتشارات انتخاب.
وثوقی، سعید، مرادی‌فر، سعیده، صفری، عسگر. (1391)، «تحلیل موضوع‌های امنیتی قفقاز جنوبی بر اساس نظریه امنیتی مکتب کپنهاگ»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 7، شماره 1.
 
Abu Ju’ub, Ghassan. (2003), Water conflicts in the Middle East between the present and the future, Published on the internet by Ibn Rushd Forum for Freedom of Thought. Internet site: http://www.ibn-rushd.org/forum/water.pdf.
Agence France-Presse. (2015), “PKK kills Turkish soldier, abducts customs officials - army.” Jordan Times, August 23. Accessed March 5, 2018. http://www.jordantimes.com/news/region/pkk-kills-turkish-soldier-abducts-customs-officials-%E2%80%94-army.
Bulos, N, (2014), “In Syria, residents of Aleppo struggle with a water shortage.” Los Angeles Times, May 13, http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-syria-aleppo-water-shortage-20140512-story.html.
Çarkoğlu, Ali, EderSource, Mine, (2001), Domestic Concerns and the Water Conflict over the Euphrates-Tigris River Basin, Middle Eastern Studies, Vol. 37, No. 1.
Glass, S. (2017), “Twisting the Tap: Water Scarcity and Conflict in the Euphrates-Tigris River Basin.” (ISP) Collection. 2594, http://digitalcollections.sit.edu/isp_collection/2594.
Kreiter, M. (2014), “White House Acknowledges Iraqi Airstrikes to Retake Mosul Dam Area.” International Business Times/Reuters, August 17, http://www.ibtimes.com/white-house-acknowledges-iraqi-airstrikes-retake-mosul-dam-area-1660806.
MacQuarrie, Patrick. (2003), Water security in the Middle East: Growing conflict over development in the euphratestigris basin, M. Phil International Peace Studies Trinity College, Dublin, Ireland.
Maler, S. (2014), “Mosul Dam: U.S. Airstrikes Pound ISIS Militants Holding Key Iraqi Facility.” International Business Times/Reuters, August 17, http://www.ibtimes.com/mosul-dam-us-airstrikes-pound-isis-militants-holding-key-iraqi-facility-1660630?rel=rel2.
Mroue, B. (2012), “Activists: Syrian rebels seize major dam in north.” The Daily Star, Lebanon, November 26. http://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2012/Nov-26/196180-activists-syrian-rebels-seize-major-dam-in-north.ashx.
Pacific Institute. (2019), Water Conflict Chronology. Pacific Institute, Oakland, CA, http://www.worldwater.org/conflict/list/
RDWTI. (2018), RAND Database of Worldwide Terrorism Incidents. Accessed February 2018. https://www.rand.org/nsrd/projects/terrorism-incidents/download.html.
Reznick, A. (2016), Weaponizing Syria’s Water. Boston Review, January 4. http://www.bostonreview.net/world/syria-water-alisa-reznick.