نقش هویت در شکل گیری جنبش الحوثی در یمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین الملل دانشکده فارابی، تهران، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

از زمان کودتای 1962در یمن، شیعیان زیدیه علی­رغم دارا بودن مولفه ­های جمعیتی، جغرافیایی، تاریخی و مذهبی، به گونه­ای خاص تحت انزوای حکومت مرکزی قرارگرفته و نهایت سهم و نقش قابل توجهی در ساختار سپاسی یمن نداشته ­اند؛ بلکه در معرض نابودی هویتی نیز بوده­اند. در این میان جنبش الحوثی به عنوان یک جنبش هویت­ گرا تلاش نموده تا با «تولید مقاومت» در برابر فشارهای ناشی از سرکوب، سلطه و در حاشیه قرارگیری شیعیان زیدی از سوی دولت مرکزی، با تکیه بر مبانی هویتی زیدیه و انجام فعالیت­ های اجتماعی، سیاسی و در نهایت نظامی، از طریق «هویت مقاومت» به نقش آفرینی سیاسی مبادرت نموده و درصدد احیای هویت زیدیان برآید. این مقاله در صدد است با الگو گیری از رهیافت سازه ­انگاری در توجه به متغیر هویت، نقش هویت در شکل گیری جنبش الحوثی در یمن را واکاوی نماید. بنابراین پرسش اصلی مقاله این است که هویت در شکل گیری جنبش الحوثی چه نقشی ایفا کرده است؟ فرضیه بحث اینگونه مطرح می­شود که قدرت گیری جنبش الحوثی و اختلاف و درگیری آنها با دولت مرکزی یمن، نه صرفا قابل تقلیل به عوامل خارجی و منبعث از منازعات جاری در سطح منطقه، بلکه دارای ریشه و منشا داخلی، جهت بازیابی هویت و احیا حقوق از دست رفته شیعیان زیدی بوده و بر مبانی تاریخی، مذهبی و اعتقادی شیعیان زیدیه استوار است.

کلیدواژه‌ها


احمد‌دغشی، محمد. (1388)، «تبارشناسی حوثی‌ها»، دوهفته‌نامه پگاه حوزه، شماره270 (دی).
 اشرفی، جمال. (1392)، «نگاهی به پیشینه جنبش اسلامی در یمن در دوران معاصر، مطالعه موردی: التجمع الیمنی للاصلاح (اخوان‌المسلمین)»، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، سال اول، شماره2 (زمستان).
اکبری ‌کریم‌آبادی، نورالدین. (1391)، «تحلیل تحولات کشورهای عربی خاورمیانه از منظر نظریه سازه‌انگاری»، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش59 (بهمن).
الحوثی، حسین. (1388)، «عبرت‌های عاشورا (متن سخنرانی در روز عاشورا 1423 هجری در صعده یمن)» مترجم: حمیدرضا غریب‌رضا، دوماهنامه سوره اندیشه، شماره45 (زمستان).
 العماد، عصام. (1384)، «شیعیان یمن؛ بررسی وضعیت فرهنگی سیاسی»، مجله شیعه‌شناسی، ش9 (بهار).
امیری، مرتضی. (1388)، «زیدیان یمن، عقاید و باورها»، هفته‌نامه پنجره، ش 15.
پیربداقی، محمود. (1389)، «یمن در تعارض، اعتراض شیعیان صعده به سیاست‌های آمریکایی دولت یمن»، ماهنامه زمانه، شماره91و92 (شهریور و مهر).
تلاشان، حسن. (1391)، «انقلاب اسلامی ایران و تاثیر آن بر تحولات ژئوپلیتیک شیعه در یمن»، فصلنامه شیعه‌شناسی، سال دهم، شماره40 (زمستان).
 حسینی، سید‌ناصر. (1390)، «یمن در مسیر تحول»، ماهنامه زمانه، ش99 (فروردین).
حسینی‌کوهساری، مفید. (1388)، «فتنه یمن»، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره2 (تابستان و پائیز).
حق‌پناه، جعفر. (1388)، «موازنه فراگیر: چارچوبی تحلیلی برای تبیین نقش و تاثیر قومیت بر سیاست خارجی»، فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره53 (زمستان).
 حق‌پناه، جعفر. (1390)، «هویت، قومیت و سیاست خارجی خاورمیانه»، فصلنامه سیاست، دوره41، ش1(بهار).
خضیری‌احمد، حسن. (1385)، «دولت زیدیه در یمن»، ترجمه: احمد بادکوبه هزاوه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دهقانی‌فیروز‌آبادی، سید‌جلال.‌ (1391)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، تهران: سمت.
 رسولی‌ثانی‌آبادی، الهام. (1390)، «مبانی بیناذهنی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره اول (بهار).
 رسولی‌ثانی‌آبادی، الهام. (1392)، «بررسی تحولات انقلابی کشورهای عربی از منظر لیبرالیزم، سازه‌انگاری و نظریه انتقادی»، فصلنامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره دوم (تابستان).
 رویس اسمیت، کریستین. (1393)، «سازه‌انگاری در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، مترجمین: حمیرا مشیرزاده و روح الله طالبی آرانی، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.
رویوران، حسین. (1394)، «تجاوز نظامی عربستان به یمن»؛ ریشه‌ها و پیامدها، فرهنگ اسلامی، شماره23 (خرداد).
 زارعی، سعدالله. (1389)، «یمن؛ بازخیزی سپید علمان»، ماهنامه کیهان فرهنگی، شماره289-288(آذر و دی).
 سازمند، بهاره. (1390)، «جایگاه فرهنگ در نظریه‌های روابط بین‌الملل، در تحول مفاهیم در روابط بین‌الملل» (مجموعه مقالات)، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 سلیمی، حسین. (1386)، «نگرشی سازه‌انگارانه به هویت ملی در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، سال هشتم، ش31(پاییز).
 صادقی، حسین و حسن احمدیان. (1389)، «دگرگونی جایگاه منطقه‌ای یمن: امکانات و چالش‌ها»، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، ش56 (پاییز).
 عطارزاده، مجتبی. (1380)، «یمن و چالش با عربستان: اعمال حاکمیت ملی، ابراز هویت مستقل»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هشتم، ش25 (بهار).
 فرمانیان، مهدى.‏ (1387)، «آشنایى با فِرَق تشیع»‏، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم‏.
فوزی، یحیی. (1391)، «علل شکل‌گیری و ماهیت جنبش‌های سیاسی در خاورمیانه: بررسی موردی جنبش سیاسی در یمن»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره1، شماره1(بهار).
 قادری، حاتم. (1382)، «اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران»، تهران: سمت.
 قهرمان‌پور، رحمان. (1394)، «هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه»، تهران: انتشارات روزنه.
کورانی، علی. (1388)، «کودتای نافرجام در یمن»، ماهنامه موعود، سال چهاردهم، ش108 (بهمن).
مادلونگ، ویلفرد. (1384)، «زیدیه»، ترجمه سیدمحمد منافیان، فصلنامه طلوع، سال چهارم، شماره15(پائیز)،.
محمدی، هادی. (1388)، «جنگ در یمن: ابعاد و پیامدها»، ماهنامه رویدادها و تحلیل‌ها، مرکز مطالعات خاورمیانه و خلیج‌فارس، شماره240 (بهمن).
مسعودنیا، حسین و حسین توسلی. (1391)، «بازخوانی جنبش شیعی الحوثی در یمن»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، ش3 (پاییز).
مشیرزاده، حمیرا. (1388)، «تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، تهران: سمت
مقیمی، غلامحسین و محمد ستوده. (1392)، «بیداری اسلامی و توهم شیعه‌هراسی (چالش‌ها و راهکارها)»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، ش33 (تابستان).
موسوی، سیدمحمد و مریم باقری و سیدمحمدرضا موسوی. (1392)، «علل و ریشه‌های خیزش مردم کشورهای لیبی و یمن2011-2010»، فصلنامه علوم سیاسی، سال نهم، شماره23 (تابستان).
 موسوی‌نژاد، سیدعلی. (1388)، «شیعیان زیدی و تحولات اخیر یمن»، ماهنامه موعود، سال چهاردهم، ش108 (بهمن).
موسوی‌نژاد، سیدعلی. (1393)، «بررسی تحولات یمن در گفتگوی شفقنا «هدف اصلی انصارالله تصویب قانون اساسی طبق واقعیت‌های یمن است» قابل دسترس در:
http://shafaqna.com/persian/services/dialogue/item.
واعظی، طیبه. (1390)، «هویت در روابط بین‌الملل، در تحول مفاهیم در روابط بین‌الملل» (مجموعه مقالات)، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 ولوی، علی‌محمد. (1380)، «دیانت و سیاست در قرون نخستین اسلامی»، تهران: دانشگاه الزهرا.
 هاشمی‌نسب، سید‌سعید. (1388)، «نشست بررسی تحولات اخیر کشور یمن»، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، ش2 (تابستان و پاییز).
زدانی، علی و فاطمه جان‌احمدی. (1391)، «بسترها، زمینه‌ها و چالش‌های پیدایی جنبش زیدیه در یمن»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، ش8 (پاییز).
 
 Hill, Genny. (2008), Yemen: Fear of Failure, Chatam House: Middle East Program (November ), pp1-12.
 Salisbury, Peter. (2015), “ Yemen and the Saudi- Iranian Cold War”, Chatman House, Feb,pp1-15.
 Salmoni, Barak and Bryce LoidoltMadeleine Wells (2010), Regim and Periphery in Northern Yemen: the Houthi Phenomenon, RAND Corporation.   
 Sultan, Nabil. (2007), Anti-US Group Battles Yemeni Govt, Inter Press Service: Feb 26
 Wedeen, Lisa. (2003), “Seeing like a citizen, Acting like a state: Exemplary events in unified yemen’’, Comparative Studies in Society and History,Volume45, Issue, October, pp 680-713