زمینه های جامعه شناختی گرایش به جریان های خشونت گرا؛ (مطالعه موردی عراق و سوریه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دوره دکتری مطالعات منطقه ای، تهران، ایران.

چکیده

طی دهه اخیر جریان­های خشونت­ گرای جهان اسلام، مهم­ترین مسئله در ابعاد منطقه ­ای و بین ­المللی بوده است. پژوهش ­های صورت­ گرفته حول این مسئله، بیشتر بر ابعاد فکری و مداخلات قدرت­های خارجی تاکید داشته­اند. درحالیکه محدود کردن گسترش جریان­ های تکفیری و سلفی به زمینه­ های فکری و مداخلات خارجی تمام مسئله نخواهد بود. زمینه­ های فکری-اعتقادی به­ مثابه بذری است که اگر بستر مناسب برای رشد باشد، موجب توسعه این جریان­ها می ­شود. این زمینه ­ها بسترهایی هستند که عامل خارجی با بزرگنمایی آنها به رشد این جریان­ها کمک کرده است. برای تحلیل منطقی این زمینه ­ها، چارچوب مطلوب، «محرومیت نسبی تد رابرت گر» است. محرومیت نسبی «گر» یک حس ذهنی و درونی است که در اثر برخی مقایسه­ ها و برخی القائات تصور می­شود. محرومیت ممکن است واقعا موجود یا صرفا یک برداشت باشد. در احساس محرومیت، رسانه نقش مهمی ایفا می­کند. بررسی حوادث و اتفاقات در دو کشور سوریه و عراق، طی دو دهه قبل، نشان می­دهد، حس محرومیت نسبی بستر مناسبی برای رشد جریان­های خشونت­ گرا فراهم آورده است. در مطالعات امنیتی بررسی زمینه ­های جامعه ­شناختی در کنار زمینه ­های فکری و نقش قدرت­های خارجی، می­ تواند تبیین مطلوبی از علل و عوامل گسترش جریان­های خشونت­گرا به دست دهد.

کلیدواژه‌ها


تودنهوفر، یورگن. (1394)، «ده روز با داعش از درون دولت اسلامی»، مترجمان: زهرا معین‌الدینی، علی عبداللهی، انتشارات کوله‌پشتی.
فرمانیان، مهدی و معینی‌فر، محمد. (1396)، «سلفی‌گری از گذشته تا حال»، نشر دانشگاه ادیان و مذاهب.
 رقب، صالح‌حسین. (2015)، «دوله الاسلامیه داعش نشات‌ها، حقیقت‌ها، افکارها»، فلسطین.
 زرشناس، شهریار. (1392)، «مبانی نظری غرب مدرن»، دفتر نشر معارف.
 سادات‌الشیخ‌ابی‌سفیان عمربن احمد و النزبی ابی زیاد محمد محمود یعقوب. (2017)، «حقیقه تنظیم الدوله داعش موثق بکلام امراء و قاده التنظیم»، طبعه الثانیه، دارالمنهج للنشر و التوزیع،الجزائر.
سید‌قطب. (1410ه.ق)، «معالم فی الطریق»، بی چا، قاهره دار الشروق.
 شیخ‌حسینی، مختار. (1393)، «زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش»، مجمع جهانی اهلبیت.
صدرالحسینی، سیدرضا. (1395)، «اندیشه و عمل داعش»، قم زمزم هدایت.
عطوان، عبدالباری. (2015)، «داعش: جزور، التوحش، المستقبل»؛ دارالساقی، بیروت لبنان.
 فرمانیان، مهدی. (1395)، «جریان شناسی فکری- فرهنگی سلفی‌گری معاصر»، نشر زمزم هدایت.
فیرحی، داوود. (1384)، «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، سازمان مطالعه و تدوین (سمت).
 کیخایی‌راد، هادی. (1395)، «داعش دولت ضد اسلام»، نشر نام آوران ماندگار.
گر، تد رابرت. (1377)، «چرا انسان‌ها شورش می‌کنند»، مترجم علی مرشدی زاد، انتشارات پژوهشگاه مطالعات راهبردی.
مسلم بن حجاج النیشابوری، «صحیح مسلم»، ج8، بی‌تا.
الهاشمی، هشام. (2015)، «عالم داعش من النشاه الی اعلان خلافه»،دارالحکمه لندن، طبعه الاولی.
آدمی علی و مرادی‌عبدالله. (1394)، «چیستی افراط‌گرایی در اسلام سیاسی، ریشه‌های هویتی و کنش هنجاری»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، شماره 3.
 امیدی، علی. (1392)، «بازنمایی تحولات سوریه در شبکه الجزیره»، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات.
 آذین، احمد، سیف‌زاده، علی. (1394)، «بررسی زمینه‌های اجتماعی سیاسی ظهور داعش در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره4.
سام‌دلیری، کاظم. (1382)، «سنجش محرومیت نسبی در نظریه تد رابرت گر»، فصلنامه مطالعات راهبردی،زمستان.
 سیف‌زاده، علی. (1394)، «بررسی زمینه‌های سیاسی، اجتماعی ظهور داعش در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات راهبردی،
 علی اشرف نظری، عبدالعظیم‌السمیری. (1393)، «بازخوانی هویت دولت اسلامی در عراق و شام»،  فصلنامه علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال هفدهم شماره 68.
 لطفی، کامران و اخوان کاظمی مسعود. (1395)، «تحلیل زمینه‌های سیاسی اجتماعی حضور داعش در آسیای مرکزی»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 11،شماره 1.
 مرادی مصطفی و شایگان فریبا.(1398)، «تبیین تحولات سیاسی اجتماعی تاثیر‌گذار بر ظهور داعش در دوران نخست‌وزیری نوری المالکی»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی بین‌المللی سال9، شماره 40.
 عبدالمحمدی رضا و یوسفی جویباری محمد.(1397)، «بررسی علل پیدایش گروه‌های تکفیری با تاکید بر گروه تروریستی داعش»، کنفرانس بین‌اللملی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی.
 
Raoor R. (2010), “Egypt: Security Department to Monitor Fecebook and Support the Govern-ment”, Global Voices, August 29. 2010.
http://advocacy global Voicesonline Org/2010/08/29 egypt-security -deparment -to-monito-facebook-and-support-the-government/ citing emarket-ing Egypt.” Facbook in Egypt... E-Marketing Insights.
http://www.emarketing-egypt.com/fasebook-in-Egypt-Janson,revolutionary change, quotation,1967.
Ahmad Anna’im, Islam and the Secular State, 2003, Harvard uni.
Weise, Thomas G and others. (November 2011), “The Responsibility to Protect: Challenges, Opportunities in Light the Libya Intervention”, E-International Relations.
 ghadbian, najib (january,2008(aljazeera coverage of syrian politics. newsletter media.