چرایی باستان شناسی خلیج فارس از دیدگاه ناسیونالیستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان وبلوچستان، مدیر پژوهشکده علوم باستان شناسی دانشگاه سیستان وبلوچستان، ایران

چکیده

استفاده ابزاری از دانش باستان­شناسی منطقه خلیج­فارس در دهه­های اخیر با توجه به پتانسیل ذاتی که دارد، همواره مطرح بوده است. لیکن با نظر داشت چالش سیاسی قابل توجه منطقه خلیج­فارس در سطح جهانی و جایگاه باستان­شناسی سیاسی از منظر ناسیونالیستی دولت­های جنوبی این منطقه، واقف بودن بر اهمیت باستان­شناسی سیاسی خلیج­فارس می­تواند از اهداف این تحقیق باشد. از این رو چرایی و چگونگی منافع باستان­شناسی خلیج­فارس جهت یاری راهبرد منافع کشور مورد مطالعه قرار گرفته است. برای رسیدن به اهداف تحقیق از روش «توصیفی-تاریخی» با رویکردی تحلیلی استفاده شده است. نتیجه گویای آن بود که در صورت مطالعه روند تحولات فرهنگی گذشته خلیج­فارس با دانش باستان­شناسی و نظرداشت دیدگاه ژئوپلیتیکی با رویکردی «تاریخی- فرهنگی» و همچنین ساختارگرایانه با گرایش سیستماتیک، رشته باستان­شناسی می­تواند در جریانات سیاسی روز منطقه خلیج­فارس و به­تبع آن برای منافع ملی کشور مفید باشد.

کلیدواژه‌ها


آجرلو، بهرام. (1390)، «درآمدی بر باستان‌شناسی و سیاست»، مطالعات باستان‌شناسی.
احمدی‌نژاد، حمید. (1392)، تاریخ روابط بین‌الملل؛ علوم سیاسی، تهران ، مهر سبحان.
 بهادری، علی. (1392)، «خلیج‌فارس و مناسبات بازرگانی دنیای باستان»، مجموعه مقالات علمی- پژوهشی نهمین همایش خلیج‌فارس؛ به اهتمام بابک ارسیا و دکتر احمد پوراحمد، جلد دوم، تهران، جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر.
ترابی، یوسف. (1387)، «درآمدی بر ناسیونالیسم در ایران»، فصلنامه خط اول، سال دوم، شماره 5.
 تریگر، بروس جی. (1394)، تاریخ تفکر باستان‌شناختی، ترجمه غلامعلی شاملو، چاپ اول، تهران، سمت.
 تکمیل‌همایون، ناصر. (1380)، خلیج‌فارس؛ از ایران چه می‌دانیم؟ تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
حافظ‌نیا، محمدرضا (بی‌تا). (1380)، «نقش ژئو استراتژیک ایران در جنگ جهانی دوم»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال دوم، شماره 9
 خسرو‌زاده، علیرضا. (1391)، حضور پارتیان در مناطق جنوبی خلیج‌فارس شرق و جنوب شرق شبه‌جزیره عربستان بر اساس مدارک باستان‌شناختی به‌دست آمده از محوطه‌های پارتی سواحل جنوبی خلیج‌فارس، مطالعات باستان‌شناسی، دوره چهارم، شماره 2.
(1392)، محوطه‌ها و استقرارهای اشکانی جزیره‌ قشم، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دوره سوم، شماره 5.
 دارک. کن. ار. (1387)، مبانی نظری باستان‌شناسی، ترجمه کامیار عبدی، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
دوازده‌امامی، غلامرضا. (1387)، «خلیج‌فارس یا خلیج عربی؛ بررسی یک جغرافیا در پیشینه‌ تاریخی و سیاسی»، مطالعات ایرانی، شماره
 رجایی، فرهنگ. (بی‌تا). (1380)، سیاست چیست و چگونه تعریف می‌شود؟ سیاست خارجی.
سازمان اسناد ملی ایران. (1380)، مراسله سفارت انگلیس، نمره 331، مورخه 21 تیر ماه 1310 سواد کد بازیابی: 304، مشخصات مرجع: اسناد هیات‌های باستان‌شناسی در ایران (1254-1345 ه. ش.)، تهران، پژوهشکده اسناد، سند شماره 304.
 سایکس، سر پرسی. (1336)، ده هزار میل در ایران؛ سفرنامه ژنرال سر پرسی سایکس، ترجمه حسین سعادت نوری، چاپ دوم، تهران، ابن‌سینا.
سرفراز، علی‌اکبر و محمود، تیموری. (1388)، «خلیج‌فارس بر اساس مطالعات باستان‌شناسی»، باغ نظر، شماره 11.
 سرلک، سیامک. (1392)، کاوش‌های باستان‌شناسی در نخل ابراهیمی و مغ بریمی شهرستان میناب (1386 - 1390)، پژوهشنامه خلیج‌فارس، دفتر ششم، به کوشش: عبدالرسول خیراندیش و مجتبی تبریزنیا، خانه کتاب، تهران.
سید‌امامی، کاووس. (1377)، «یکپارچگی ملی و رشد رهیافت‌های قومی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‌شماره اول.
 (بی تا). (1380)، «ملی‌گرایی؛ در جستجوی درک بیشتر، خاورمیانه»، دانشگاه امام صادق، تهران.
عبدی، کامیار. (1374)، «باستان‌شناسی خلیج‌فارس»، نشر دانش، شماره 89.
عسکر‌پور، وحید (1390)، «استعمار شرق‌شناسی و باستان‌شناسی؛ روایتی از زایش رویکردی ماده‌گرایانه گذشته»، سوره اندیشه، شماره 50 و 51.
عسکری‌چاوردی، علیرضا. (1392)، پژوهش‌های باستان‌شناسی کرانه‌های خلیج‌فارس: شهرستان‌های لامرد و مهر، فارس، شیراز، سبحان نور.
 فاگان، برایان. (1382)، درآمدی بر باستان‌شناسی؛ اصول، مبانی و روش‌ها، ترجمه غلامعلی شاملو، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
کاتم، ریچارد. (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، با مقدمه احمد قادری، تهران، کویر.
 کشاورز، محمد. (1393)، «بررسی سیر تحولات تاریخی خلیج‌فارس در ایران باستان»، مطالعات خلیج‌فارس، سال اول، شماره 3.
 گروتر، همپل فارپ. (1372)، «درآمدی بر ناسیونالیسم در ایران»، ترجمه محمد توحید فام، فصلنامه دانش سیاسی، دانشگاه امام صادق، پیش‌شماره 2.
گل‌محمدی، احمد. (1386)، درآمدی بر تبیین فرهنگی سیاست؛ نگاهی بر تبیین فرهنگی سیاسی در علم سیاست، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 6.
 مجد، محمدقلی. (1386)، آمریکا و ایلغار آثار باستانی ایران، مترجم؛ بهرام آجرلو، تهران، کارنگ.
مجید‌زاده، یوسف. (1372)، «نام خلیج‌فارس و باستان شناسان خارجی»، ارشیو و نسخه پژوهشی؛ دانش، شماره 78.
 محمدتقوی، علی. (1364)، اسلام و ملی‌گرایی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
محمدی‌فر، یعقوب. (1387)، «باستان‌شناسی سیاسی؛ نگاهی به تاریخچه باستان‌شناسی کتاب مقدس (تورات)»، مطالعات ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال هفتم، شماره سیزدهم.
مرتضوی، مهدی. (1389)، «بررسی مسایل خلیج‌فارس از دیدگاه باستان‌شناسی»، علوم سیاسی؛ مطالعات خاورمیانه، شماره 61.
موریس پزار. (1384)، ماموریت در بندر بوشهر؛ گزارش حفاری‌ها و مطالعات باستان‌شناسی، ترجمه سید ضیاء مصلح، بوشهر، شروع.
 ویلسون، سر آرنولد. (1348)، خلیج‌فارس، ترجمه محمد سعیدی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 
 H.D. Lawswell and A. Kaplan. (1950), Power and Society, New York, Yale University press.
 Potts, D. T. (1985), From Qadê to Mazûn: Four Notes on Oman. c. 700 BC to 700 CE. Journal of Oman Studies 8: 81-95.
 Shnirelman, V. A. (1995), From internationalism to nationalism: Forgotten pages of the Soviet archaeology in the 1930s & 1940s, Nationalism & Politics & the Practice of Archaeology. In P. L. Kohl & C. Fawcett (eds.), Cambridge University Press, pp. 120-138.
Simpson, J. (2007), Bushire and Beyond: Some Early Archaeological Discoveries in Iran.
Young, Megan. (2002), THE NAZIS’ ARCHEOLOGY, Nebraska Anthropologist, p.p 29 – 35.