موازنه سعودی - آمریکایی در برابر جمهوری اسلامی ایران؛ هژمون بالقوه و بالفعل منطقه خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دانشگاه اصفهان. ایران

چکیده

خلیج فارس منطقه ای حیاتی، استراتژیکی و کانون مسئله امنیت منطقه ای و بین­المللی است، بنابراین همواره از اعتبار کلیدی در پهنه سیاست خارجی آمریکا برخوردار بوده است. بعد از انقلاب سال 1979 ایران، آمریکا به منظور تامین منافع خود از طریق نهادینه سازی ارزش ها، الگوها و قالب های مورد نظر خود در منطقه، به همکاری بیشتر با متحد استراتژیک خود عربستان سعودی روی آورد. این مقاله با استفاده از چارچوب نظری رئالیست تهاجمی، مبتنی بر این اصل است که در نظام بین­الملل ، قدرت های بزرگ نه تنها به فکر افزایش قدرت و امنیت خود هستند، بلکه همواره به دنبال کنترل متخاصمان نیز می باشند. در این حوزه آمریکا نیز در بسیاری از موارد مبنای کنترل خود را بر اساس چارچوب احاله مسئولیت انجام می دهد. به همین دلیل برای کنترل ایران به عنوان قدرت در حال رشد در منطقه خاورمیانه و بالاخص منطقه خلیج فارس، از راهبرد موازنه سعودی- آمریکایی بهره می برد. حال سوال اصلی این است که آمریکا در مقاطع مختلف چگونه از این راهبرد استفاده کرده است و این راهبرد چه تاثیراتی بر امنیت منطقه خلیج فارس گذاشته است؟ باتوجه به یافته های مقاله موازنه سعودی- آمریکایی در سه مقطع زمانی مورد بررسی قرار گرفته است، به جز دوره میانی(موازنه سعودی- آمریکایی بعد از یازدهم سپتامبر). این راهبرد با شیوه های جدید توسط آمریکا و همکاری عربستان سعودی در منطقه در حال اجرا شدن است. درنتیجه این راهبرد بیش از گذشته باعث تعمیق افتراق و عدم همکاری در میان کشورهای منطقه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، ن. (1391)، "سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال انقلاب 14 فوریه بحرین: از واقع گرایی تا ادراک از تهدید"، پژوهشکده مطالعات روابط بین الملل، همایش بحرین: سالروز بزرگداشت انقلاب بحرین، اسفند.
ابراهیمی، ش. (1383)، "عربستان سعودی و سیستم جدید قدرت در خلیج فارس"، مطالعات راهبردی، شماره25.
ابراهیمی، ش.(1389)، "نقش آمریکا در خلیج فارس پس از صدام : امنیت و انرژی"، مطالعات خاورمیانه، شماره63.
احمدیان، ح. (1390)، "استراتژی عربستان سعودی در برابر خیزش های جهان عرب"، فصلنامه ره نامه سیاستگذاری، (2) 2.
آقایی، د. احمدیان،ح.(1389)، "روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی؛ چالش های بنیادین و امکانات پیش رو"، مجله سیاست، شماره40.
ترابی، ق. (1390)، حمله آمریکا به افغانستان از منظر واقع گرایی و لیبرالیسم،مجله مطالعات منطقه ای، شماره40.
جمیری، م. (۱۳۸۹). بررسی و تبیین نقش فرامنطقه ای ایالات متحده آمریکا در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی. فصلنامه ره آورد سیاسی، ۲۹و۲۸.
جعفری ولدانی، ا. (1387)، ایران و مصر: چالش‌ها و فرصت‌ها. تهران: انتشارات مرز فکر.
حافظ نیا، م. رومینا،ا.(1384)، "تحول روابط ایران و عربستان و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس"، مجله تحقیقات جغرافیایی، شماره77.
حجت شمامی، ر. (1390). "هراس آمریکا و عربستان از قیام شیعیان بحرین"، مجله پیام انقلاب، شماره 46.
خادم، ف. (1388)، "بازتاب بازی عربستان و ایالات‌متحده بر امنیت ملی ایران"، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، (16) 3.
دهشیار، ح. (۱۳۸۵-۱۳۸۴)،"مثلث بقای دولت در عربستان سعودی: آمریکا، مذهب و نفت"، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، 1و4.
ذاکر اردکانی، ط. (1390)، "بررسی عوامل تأثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در عراق"، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، (18) 4.
سازمند، ب. قنبری، ل.(1391)، "آمریکا و رویکرد تلفیقی به امنیت بعد از حادثه 11 سپتامبر - مطالعه موردی: رویکرد نوین امنیتی ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران"، مجله مطالعات منطقه ای، شماره45.
سلیمی، ح.(1384)، "دولت مجازی یا واقع گرایی تهاجمی؛ بررسی مقایسه ای نظریه ریچارد روزکرنس و جان میرشایمر"، مجله پژوهش حقوق عمومی، شماره17.
صیقل، ا. (1372) ،" مفهوم امنیت در خلیج‌فارس ازنظر ایالات‌متحده"، مجموعه مقالات چهارمین سمینار خلیج‌فارس، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه.
طارمی، ک. (1385)، "دیدگاه‌ها و سیاست‌های ایران در مورد امنیت در خلیج‌فارس: خواستگاه‌ها، تحولات و ناکامی‌ها"، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 71.
عباسی اشلقی، م.(1383)، "مطالعات بین الملل: تحلیل امنیت در پارادایم های حاکم بر روابط بین الملل"، مطالعات راهبردی، شماره 25.
غلامی، ط. پوراسماعیلی، ن.(1393)، "جنگ ایران و عراق از دیدگاه موازنه ی قوا"، مجله سیاست دفاعی، شماره86.
لاریجانی، ع. امیری مقدم، ر.(1387)، چالش های مکتب امنیتی رئالیسم،مجله نگرش راهبردی، شماره91.
متقى‌، ا.(1388)، "آمریکا در برابر‌ ایران‌"، مرکز‌ تحقیقات راهبردى دفاعى‌ نامه‌ دفاع، شماره 1.
مـتقى‌، ا.(1388)، "همکارى‌هاى نامتقارن ایران_آمریکا"، نشریه روابط خارجى، شماره 3، مرکز تحقیقات استراتژیک.
محمد پور، ع.(1384)، "ژئوپلیتیک شیعه در خاورمیانه پس از حمله آمریکا به عراق"، مجله ژئوپلیتیک، ویژه نامه شماره2.
مصلی نژاد، ع.(1391)، "پیامدهای بی ثباتی امنیتی بر موازنه قدرت در خاورمیانه"، فصلنامه ژئوپلتیک، شماره3.
مصلی نژاد، ع.(1390)، "تحلیل سیاست موازته قدرت ایران در رهیافت رئالیستی و نئورئالیستی"، پژوهش های روابط بین الملل، شماره1.
ملکی، ع. (1997)، " سیاست خارجی ایران"، مجله ایتالیایی مارکوپولو، انستیتو روابط بین‌الملل ایتالیا.
منصوری، ج. (۱۳۸۵)، آمریکا و خاورمیانه، چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
میرشایمر، ج.(1388)، تراژدی سیاست قدرت های بزرگ، ترجمه غلامعلی چگینی زاده، تهران: وزارت خارجه، مرکز چاپ و انتشارات.
نوریان، ا.(1388)، "منازعه و همکاری در روابط بین الملل: نقش قدرت در حفظ صلح و امنیت جهانی"، مجله سیاست خارجی، شماره88.
هادیان، ح.(1385)، "در پرتو شرایط جدید منطقه ای: کاوشی در روابط ایران و عربستان سعودی"، مجله راهبرد، شماره39.
واعظی، م. (1389)، "نقش قدرت‌های بزرگ در منطقه خلیج‌فارس و چالش‌های هژمونی آمریکا"، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، (2) 6.
 
Abdullah, A. (2012). Repercussions of the Arab Spring on GCC States. Research Paper, Arab Centre for Research and Policy Studies.
Allison, M., & Cordesman, A. H. (2010). US and Iranian Strategic Competition: Saudi Arabia and the Gulf States. Center for Strategic and International Studies.
Cochburn. P. (2010). Violence and aaching used to force Shia out of Sunni; Ingdom. The Independed, London, May 20.
Hajiyousofi, Amir Mohammd(2005), Foreign Policy Islamic Republic of Iran in the light of regional developments, Political and International Studies Office, Tehran,(in Persian).
Halliday, F. (2005). The Middle East in international relations: power, politics and ideology (Vol. 4). Cambridge University Press.
Kirshner, J. (2012). The tragedy of offensive realism: Classical realism and the rise of China. European Journal of International Relations, 18(1), 53-75.
Matthiesen, T. (2012). Saudi Sorind?” The Sh’a Protest Movement in the Eastern Province 2011-2012. Middle East journal, (66)
Mearsheimer,Johnm ,J.,(2001), The Theagedy of Great Power Politics,New york: Norton.
Mills, R. (2012, May). Pioneering Bahrain finds itself reliant on Saudi largesse. In The National (Vol. 1).
Luján, K. G. (2014). Paradox of the US-Saudi Alliance: Deconstructing External and Internal Threats (Doctoral dissertation, Central European University).
Pollack, J. (2002). Saudi Arabia and the United States, 1931-2002. Middle East Review of International Affairs, 6(3), 77.
Ulrichsen, K. C. (2013). Bahrain’s uprising: Regional dimensions and international consequences. Stability: International Journal of Security and Development, 2(1).
Wang, Y. K. (2004). Offensive realism and the rise of China. ISSUES AND STUDIES-ENGLISH EDITION-, 40, 173-202
Mandawi, A, -R. (2011). The Saudi Complex: Power VS Rights, Open Democracy, Available at: