ورشکستگی دولت در عراق و پیامدهای آن بر امنیت غرب آسیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی

2 عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم انتظامی امین

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای از دانشگاه یزد.

چکیده

کشور عراق یکی از مهم‌ترین کشورهای غرب آسیا است. دولت این کشور، نزدیک به دو دهه است که در مسیر شکنندگی و ورشکستگی قرار دارد و این روند برای منطقه، چالش‌هایی را به وجود آورده است. از این‌رو، پژوهش حاضر درصدد برآمده است تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش‌ که «چه عواملی باعث شده است دولت عراق به دولتی ورشکسته تبدیل شده و پیامدهای آن برای امنیت منطقه‌ غرب آسیا چیست؟» پاسخ دهد. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که عواملی چون 1- حمله‌ ایالات متحده آمریکا به عراق در بیستم مارس سال 2003 میلادی، 2- بحران اصلاحات، 3- غارتگری و فساد، 4- شدت گرفتن نزاع‌های قومی-مذهبی و 5- تلاش برای براندازی، باعث شده است تا دولت عراق به دولتی ورشکسته تبدیل شود و این ورشکستگی پیامدهای گسترده‌ایی را برای منطقه‌ غرب آسیا به دنبال داشته است که از آن جمله می‌توان به 1- دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای، 2- گسترش گروه‌های تندرو (گروه‌های تروریستی) و 3- افزایش اختلافات قومی-مذهبی اشاره کرد که در مجموع، حاصل آن می‌تواند منجر به افزایش دولت‌های ورشکسته و چالش‌های جدید در منطقه‌ غرب آسیا شود.

کلیدواژه‌ها


 آجرلو، حسین (1390)، «تحولات سوریه: ریشه‌ها و چشم‌اندازها»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، 18 (3)، 55-78.
 البلداوی، محمد (26 مارس 2020)، «عشائر ذی قار تحذّر القوات الامریکیة من مغبة الإقدام على الانقلاب عسکری»، المعلومه: https://www.alliraqnews.com/modules/news/article.php?storyid=88575.
 الحامد (8 مارس 2020)، المجلس الوطنی لشعب العراق یدعو الى اقامه منطقه سنیه. القدس العربی. المعلومه: www.alquds.co.uk/ التجمع-الوتنی-لأهل-العراق-یدعو-لإونه/.
امینی، سیدجواد و محمدرضا اصغری هرندی (1399)، «تعیین و الویت‌بندی عوامل مؤثر در شکل‌گیری و فعالیت تروریسم تکفیری در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره 79، 231-252.
پورحسن، ناصر؛ سیفی، عبدالمجید (1394)، »تقابل نئوسلفی‌ها با شیعیان و پیامدهای آن بر اتحاد جهان اسلام»، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره 52، 7-34.
حاتمی، محمدرضا و میکائیل سانیار (1396)، «همه‌پرسی اقلیم کردستان؛ منابع و تنگناهای تشکیل دولت مستقل»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 76، 85-112.
حاجی‌یوسفی، امیرمحمد و علیرضا حسین‌زاده (1397)، «شکنندگی دولت و نابسامانی جامعه در عراق؛ بستری برای بحران امنیتی ظهور و گسترش داعش»، فصلنامه آفاق امنیت، شماره 38، 35-67.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1385)، «تأثیر خودگردانی کُردهای شمال عراق بر کشورهای همسایه»، مجله‌ تحقیقات جغرافیایی، شماره 83، 5-36.
حشمتی، امیر و علیرضا رضایی (1398)، «تأثیر ناامنی هویتی بر گسترش نئوتروریسم در خاورمیانه با تأکید بر ایران و عربستان»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، شماره 45، 61-93.
حشمتی، امیر؛ ترابی، قاسم و علیرضا رضایی (1398)، «تأثیر ناامنی هویتی ملی بر گسترش نئوتروریسم در خاورمیانه با تأکید بر کشور عراق»، فصلنامه سیاست جهانی، شماره 30، 31-60.
درخشه، جلال و محمدمهدی ملکی (1393)، «موانع دموکراتیزه شدن عراق پس از سقوط صدام»، جستارهای سیاسی معاصر، 11(1)، 95-116.
 دوست‌محمدی، احمد و محمد رجبی (1397)، «عربستان سعودی و تهدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه‌ی سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 48(4)، 945-960.
ذولفقاری، مهدی و ابوذر عمرانی (1398)، «عراق به مثابه دولتی فرومانده و تأثیر آن بر امنیت بین‌المللی»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، شماره 15، 29-56.
رجبی، محمد (1398)، «جایگاه اقلیم کردستان عراق در سیاست‌های منطقه‌ای ایالات متحده آمریکا در غربِ آسیا»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 9(2)، 27-52.
 رضایی، مهدی و محمدجواد تهامی (1396)، «بررسی پیامدهای امنیتی منطقه‌ای دولت‌های شکننده، بررسی موردی عراق»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره 99، 153-189.
 سردارنیا، خلیل اله و فائزه کیانی (1395)، «تحلیل بحران سوریه از منظر شکاف‌های اجتماعی»، فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 4(8)، 111-132.
سعیدی راد، آرش و محمدعلی توانا (1395)، ایران و افراط‌گرایی داعش، تهران: انتشارات آرنا.
 سیمبر، رضا و سجاد مرادی کلارده (1394)، «تحلیل عوامل درونی گسترش جریان های افراطی در خاورمیانه: مطالعه موردی عراق»، فصلنامه سیاست خارجی، 29(2)، 53-80.
طارمی، داوود و فریده محمدعلی‌پور (1399)، «جایگاه ناتو در طراحی استراتژی آمریکا پس از جنگ سرد (با تأکید بر خاورمیانه)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، 4(12)، 41-66.
 عطار، سعید؛ سعیدی‌راد، آرش و الهام رسولی ثانی‌آبادی (1397)، «تحلیل نهادی دولت‌های ورشکسته در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 80، 135-158.
غبرا، شفیق (1381)، «فرهنگ خشونت در عراق»، مترجم علی قلی‌زاده، فصلنامه مطالعات راهبردی، 5(1)، 135-150.
 قاسمی حیدری، مصطفی؛ معصومی، مجید و بهناز اژدری (1399)، «استقلال‌خواهی کردها و راهبرد اسرائیل و آمریکا در تضعیف تمامیت ارضی ایران»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، شماره 65، 87-114.
 قاسمی، محمدعلی (1389)، «بازیگران مؤثر بر آینده عراق: منافع و سناریوها»، فصلنامه مطالعات راهبردی، 13(1)، 37-58.
 کولایی، الهه و زیبا اکبری (1396)، «دولت شکننده در عراق و امنیت زنان»، فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 41، 159-177.
 مشیرزاده، حمیرا و حسین رجایی (1398)، «مشروعیت‌بخشی به جنگ علیه تروریسم در گفتمان سیاست خارجی آمریکا»، فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 49(4)، 1155-1174.
 موسوی‌نیا، سید رضا (1390)، «خاورمیانه و چالش دولت‌های ورشکسته از دیدگاه امنیت بین‌الملل»، فصلنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، 28(283)، 135-158.
 ناوشکن، حسین و قدرت احمدیان (1395)، «عوامل قدرت یابی داعش در عراق»، فصلنامه علوم سیاسی، 18(72)، 43-68.
نوریان، علی (1394)، «ریشه ها و پیامدهای همسایگی با دولت‌های ورشکستگی: افغانستان و شکست دولت ـ ملت‌سازی صلح»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، 11(31)، 115-136.
یزدان‌فام، محمود (1388)، «دولت‌های شکننده و امنیت انسانی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 46، 5-36.
 
 Cordesman, A. (2015). ISIS and Failed State Wars in Syria and Iraq. Working Draft, Center for Strategic and International Studies (CSIS).
 Doornbos, M. (2002). State Collapse and Fresh Starts: Some Critical Reflections. Development and Change. 33(5). 797–815. At: https://www.researchgate.net/publication/227898090 _State_Collapse_and_Fresh_Starts_ Some_Critical_Reflections.
 Fund for peace. (2015). https://fundforpeace.org/fsi/.
 Goldstone, Jack A. (2008). Pathways to State Failure. Conflict Management and Peace Science, Vol. 25. 285-296.
 Hameiri, S. (2007). Failed States or a Failed Paradigm? State Capacity and the Limits of Institutionalism. International Relations and Development Journal. 123–134.
Hashi, M. O. (2015). The Failed- State Paradigm and Implications for Politics and Practices of Intrernational Security. An International Journal of Somali Studies. 78-94. 14(1).
 Hearst, D. (2020). Ruling amid ruins: The plot to break up Iraq. At: https://www.middleeasteye.net/opinion/ruling-amid-ruins-plot-break-iraq.
36- Loannou, C. (2015). The ISIS Militants, How Many Are They. At: https://southfront.org/the-isis-militants-how-many-are-they.
 Pew research center. (2014). https://www.pewresearch.org/fact-tank/2014/08/20/who-are-the-iraqi-kurds.
 Transparency international. (2016). http://www.transparency.org/news/feature/corruption - perceptions - index – 2016.
 Woodward, S. L. (2004). Fragile States: Exploring the Concept. At: statesandsecurity.org/_pdfs/Fragile%20States_Exploring%20the%20Concept.pdf.