بررسی چالش‌های حوزه دیپلماسی فرهنگی ایران با کشورهای عربی منطقه خاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

2 استادیار علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

3 استادیار گروه عرفان اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان

چکیده

منطقه خاورمیانه در طول تاریخ همواره یکی از نقاط استراتژیک و مهم جهان بوده است. قدرت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای همواره در پی تسلط بر این منطقه بوده‌اند و از راه جنگ و تسلط نظامی خواهان در اختیار گرفتن امور این منطقه بوده‌اند. اما جمهوری اسلامی ایران به دلیل حضور فرهنگی در طول تاریخ توانسته با استفاده از دیپلماسی فرهنگی ایران با کشورهای به همکاری‌های فراوانی برسد، اما در راستای بهبود این پیشرفت‌ها با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو شده است. این پژوهش قصد دارد تا با رویکردی توصیفی‌تحلیلی به بررسی چالش‌های حوزه دیپلماسی فرهنگی ایران با کشورهای عربی منطقه خاورمیانه بپردازد و در این راستا این سؤال را مطرح می‌کند که: «جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی فرهنگی با چالش‌های در کشورهای عربی منطقه خاورمیانه مواجه است؟» و در ادامه این فرضیه مطرح می‌شود که «جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی فرهنگی با دو چالش عمده، مشکلات تاریخی با برخی از کشورهای منطقه و دیپلماسی فرهنگی رقیب جمهوری اسلامی ایران در منطقه مواجه است.» در انتها پس از پردازش داده‌های موجود به نتیجه‌گیری و پیشنهاد در راستای بهبود شرایط ایران در منطقه پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


احمدی، حمید (1378)، قومیت و قوم‌گرایی افسانه تا واقعیت، تهران: نشر نی.
 اخوان کاظمی، بهرام (1373)، مروری بر روابط ایران و عربستان در دو دهه اخیر، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
بازدار، شهناز و همکاران (۱۳۹5)، «بررسی و اولویت‌بندی عوامل واگرای اثرگذار در روابط ایران و کشورهای اسلامی پیرامونی»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال2، شماره 6.
 پیشگاهی‌فرد، زهرا و امیدی آوج، مریم (1388)، «ارتباط بین پراکندگی اقوام ایرانی و امنیت مرزها»، ژئوپلیتیک، شماره 14.
 حافظ‌نیا، محمدرضا (1387)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
 حق‌پناه، جعفر (1387)، کردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: ابرار معاصر.
خرازی محمدوندی آذر، زهرا (1388)، «تأثیر دیپلماسی فرهنگی بر منافع ملی کشور»، مدیریت فرهنگی، سال 3، شمارۀ 6.
 درایسدل، الاسد ایروجر و الداچ. بلیک (1369)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه میرحیدر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل.
 درویشی، فرهاد و حاجی‌هاشمی مرضیه (1395)، «بررسی تطبیقی عملکرد دیپلماسی فرهنگی ایران و عربستان در خاورمیانه 2015-2001، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال 5، شماره 20.
دهشیار، حسین (1381)، سیاست خارجی آمریکا و هژمونی، تهران، خط سوم.
ربیعی، حسین (1393)، «تبیین شاخصی‌های ژئوپلیتیک قدرت هوشمند ایران در راستای تحولات جدید خاورمیانه»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 4، شماره 3.
رضوی، احمد (1384)، واقع‌گرایی در روابط بین‌الملل، تهران، البرز.
سازمند، بهاره و مسعود براتی (1393)، الزامات و چالش‌های دیپلماسی عمومی ایران در عصر جهانی‌شدن، تهران، انتشارات مرکز ملی جهانی‌شدن.
سریع‌القلم، محمود (1378)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی، بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک.
شیخ‌الاسلامی، محمدحسن و حمید سردار (1391)، «الگوی مذهبی در دیپلماسی فرهنگی عربستان: مورد کاوی سازمان رابطه العالم الاسلامی»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 2، شمارۀ 4.
صالحی، جواد و سعید ساسانیان (1392)، «بررسی تغییرات سامانه نظم متأثر از تحولات خاورمیانه با تمرکز بر ژئوپلیتیک شیعه در سال 2011 »، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 3، شمارۀ 2.
صرتی، شهریار و همکاران (1395)، «تحلیل موانع همگرایی ایران با کشورهای پیرامونی در قرن بیست و یکم و ارائه یک برنامه‌ استراتژیک با استفاده از تکنیک SWOT و MCDM »، ژئوپلیتیک، سال 6، شماره 3، پیاپی 23.
عرب‌احمدی، امیربهرام (1391)، «سیاست‌های مداخله‌جویانه دینی عربستان در کنیا، تانزانیا و اوگاندا»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال 1، شمارۀ 3.
عزتی، عزت‌الله (1389)، ژئواستراتژی و قرن بیست‌ویکم، تهران: انتشارات سمت.
عسگرخانی، ابومحمد و محمود بابایی (1391)، «امنیت هستی شناختی و مسائل امنیتی خلیج فارس بعد از انقلاب اسلامی ایران»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 2، شمارۀ 4.
 عظیمی، رقیه‌سادات (1380)، عربستان سعودی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
فرازمند، محمد (1388)، «ایران و مناسبات جدید قدرت در خاورمیانه»، پژوهش‌نامه سیاست خارجی، شمارۀ 21، اردیبهشت.
فرجی‌راد، عبدالرضا و علیرضا صالحی (1394)، دولت‌های فرومانده، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
قصاب‌زاده، مجید (1391)، «ژئوپلیتیک روابط ایران و آسیای مرکزی»، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران: قابلیت‌ها و ظرفیت‌های کاربردی جغرافیای سیاسی، 3 و 4 خرداد، رشت.
کاظمی، حمیدرضا (1392)، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
کریمی‌پور، یدالله (1379)، مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
مسعودنیا، حسین و زهرا صادقی نقدعلی (1392) «خاورمیانه بزرگ جهان اسلامی؛ چالش‌ها و راهکارها«، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 3، شمارۀ 1.
مهدی‌زاده علی و فرشته میرحسینی (1396)، «ریشه‌های ایران‌هراسی از نگاه افکار عمومی جهان عرب»، سیاست خارجی، سال 31، شماره 2
نقیب‌زاده احمد (1383)، تاریخ روابط بین‌الملل، تهران، قومس.
 
 Andersen, Lars Erslev (2007) Postscript after Lebanon, A new Cold War in the Middle East, in Andersen: Inocence Lost. Islamism and the battle over
 Barzegar, Keyhan, )2006( Iran and The New Iraq: Security Challenges Foreign Powers, Turkish Journal Of International Relations, Vol.5,No.3
 Kim, Hwajung (2011), Cultural Diplomacy as the Means of Soft Power in an Information Age, from www.culturaldiplomacy.org.
 Moran, Michael,)2005( The Arab League and Iraq, The Council on Foreign Relations, October
 Nasr, V. (2006). Behind the rise of the shittes, time.com, http//www.Belfercenter.com.