دولت ـ ملت سازی ابتر، اصلی ترین دلیل بحران های مداوم درخاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی. تهران. ایران

2 استاد علوم سیاسی در دانشکده علوم اقتصاد و سیاسی دانشکاه شهید بهشتی. تهران. ایران

چکیده

پژوهش حاضر در پی تجزیه‌وتحلیل تأثیرات پروژه دولت ـ ملت‌سازی استعماری در ظهور دولت­های نوین در خاورمیانه و تاثیر آن در رابطه با بحران­های اخیر خاورمیانه است. پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی دولت­های نوین خاورمیانه کنونی پیدایش یافت. این دول نوظهور با دخالت قدرت­های استعماری وقت در تعیین مرزبندی سیاسی و جغرافیایی متولد شدند. این تقسیم استعماری که بدون در نظر گرفتن بافت دموگرافی منطقه بود، باعث شد که این دولت­ها خود به گرانیگاه بحران در خاورمیانه مبدل شوند. از جمله پیامدهای آن ایجاد گسل ­های اجتماعی بسیار لرزان بود که در قالب واکنش­های تجدیدنظرطلبانه به نظم حاکم در سطوح ملی، منطقه ­ای نمود یافته­ اند. در حقیقت سه مانع پان عربیسم، پان اسلامیسم و در نهایت مساله کردها در دهه‌های اخیر زمینه‌ساز ابتر ماندن دولت ـ ملت‌سازی در خاورمیانه شده‌اند. بر خلاف روند کشورهای اروپایی، در خاورمیانه هیچ‌گاه این سه مانع، ملت‌سازی نهادینه را اجازه ندادند و در نتیجه شاهد ظهور بحران در سطوح مختلف دولت‌های متولد شده از مرزهای امپراطوری عثمانی در سال‌های بعد از جنگ جهانی اول بودیم. شایان ذکر است که روش پژوهش حاضر، تحلیلی ـ توصیفی بوده و برای پراختن به کلیت پژوهش، با بهره‌گیری از نظریات مطرح در دولت ـ ملت‌سازی، طرحی کلی از دولت ـ ملت‌سازی ابتر ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


اپتر، دیوید. و]دیگران[ (1380)، اعتراض سیاسی و تغییر اجتماعی. ترجمه­ی محمدرضا سعیدآبادی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
انتصار، نادر (1390)، سیاست کُردها در خاورمیانه، ترجمه: عرفان قانعی فرد، تهران: نشر علم.
پای، لوسین و دیگران. (1380)، بحران‌ها و توالی‌ها در توسعه سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه‌سروی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پای، لوسین. و ]دیگران[ (1380)، بحران­ها و توالی­ها در توسعه سیاسی، مترجم غلامرضا خواجه سروی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
تقی­زاده، سید­حسن (1385)، «سید­جمال­الدین اسدآبادی»، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی،شماره 227-230.
زرگر، افشین (1386)، «مدلهای دولت-ملت سازی: از مدل اروپایی تا مدل اوراسیایی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دوره4 شماره7.
زرین‌نرگس، یحیی (1394)، بررسی چرایی ناکامی دولت‌سازی در عراق جدید و ارائه‌ی راه‌کارها، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم اقتصادی ـ سیاسی، گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، به راهنمایی دکتر حسین پوراحمدی.
شولت، یان آرت (1382)، نگاهی موشکافانه بر پدیده جهانی شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
فرهودی­مقدم، محمد­رامبد، قوام، عبدالعلی (1395)، پایان­نامه تحولات خاورمیانه و تاثییر احتمالی آن بر نظم سایکس-پیکو، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
فوشه، میشل (1385)، جمهوری اروپا؛ بررسی تاریخی و جغرافیایی، ترجمه­ی سید حامد رضایی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
قوام، عبدالعلی، زرگر، افشین (1390)، دولت­سازی ملت­سازی و نظریه روابط بین­الملل؛ چهارچوبی تحلیلی برای فهم و مطالعه جهان دولت-ملت، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات (آثار نفیس).
قوام،عبدالعلی، قیصری،محمد (1391)، «ملی گرایی و دولت - ملت سازی در خاورمیانه»، مطالعات خاور میانه، زمستان ، شماره71.
کامروا، مهران (چاپ دوم 1391)، خاورمیانه معاصر: تاریخ سیاسی پس از جنگ جهانی اول، مترجمین دکتر محمدباقر قالیباف و سید محمد پور موسوی، نشر: قومس.
متقی، ابراهیم، رشاد، افسانه (1390)، «نقش قدرت نرم در بیداری اسلامی خاورمیانه»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال نهم. شماره33.
مرادزاده، صدیقه و شاکری خوئی، احسان (تابستان 1395)،  «بحران فرایند دولت -ملت‌سازی و نقش آن بر شکل‌گیری و تکوین بنیادگرایی دینی در خاورمیانه (مطالعه موردی عراق و سوریه) »، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناسی، مقاله 11، دوره 9، شماره 31.
ملایی،اعظم، ازغندی،علی رضا (1390)، «دولت-ملت سازی ایرانی: تداوم تاریخی یا تغییرات سیاسی؟»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدکرج، ، شماره 15.
میلتون ادواردز، بیورلی و هینچ‌کلیف، پیتر (چاپ دوم 1390)، بحران در خاورمیانه، مترجم شهرزاد رستگار شریعت‌پناه، تهران، نشر قومس.
میلر، بنیامین (1385)، مدیریت منازعه در خاورمیانه، ترجمه روح الله طالبی آرانی، گزارش پژوهشی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
واعظی، محمود (1392)، انقلاب و تحول سیاسی در خاورمیانه، وزارت امور خارجه، اداره نشر.
هالیدی، فرد و دیگران (1390)، خاورمیانه نو (نظریه و عمل)، ترجمه‌ی عسگر قهرمان پور، تهران، انتشارات امیرکبیر.
هتنه، بژورن (1381)، تئوری توسعه و سه جهان، ترجمه احمد موثقی، تهران: نشر قومس.

Baker, P. A. (2004b). Iraq as a Failed State: A six Month Progress Report. Report #3, April through September 2004, Available at: www.fundforpeace.org.
Baker, P. A. (2005). Iraq as a Failed State: Lessons from the January Elections. Report #4, Available at: www.fundforpeace.org.
Barner-Barry, C. "Nation Building and the Russian Federation", eds. Betty Glad and Eric Shiraev, the Russion Transformation, London: Palgrave Macmillan, 1999.
Barnett, T. P. M. (2004). The Pentagon’s New Map: War and Peace in theTwenty-First Century. New York: Berkley Boo.
Berger, M. T. (2006). From Nation-Building to State-Building: the geopolitics of development, the nation-state system and the changing global order. Third World Quarterly 27, 1: 2-5.
Bremmer, Ian (2003). "Nation-and State-Building in Eurasia", Georgtown Journal of International Affairs.
Dobbins, J., Crane, K. and Jones, S. et al, (2003), America’s Role in Nation-Building: From Germany to Iraq, Survival 45.4. Rand Corporation.
Farazmand, M (2011). “The NATURE OF 2011 Arab Uprising: A Comparative Analysis”, Iranian Review of Foreign Affairs.
Halliday, Fred (2005). The Middle East in International Relations: Power. Politics and Ideology. New York. Published in the United States of America by Cambridge University Press.
Hinnebusch, Raymond (2003). The international politics of the Middle East. Manchester University Press.
Karsh, E (2003). “Rethinking the Middle East”, London: Frank Cass.
Katzman, Kenneth (2014). Iraq Crisis and U.S. Policy. Congressional Research Service. Available at: www.crs.gov.
Rear, Michael (2008), Intervention, ethnic conflict and state-building in Iraq: a paradigm for the post-colonial state, Routledge.
Richard Schofield (1994), “Borders and Territoriality in the Gulf and the Arabian Peninsula during the Twentieth Century” in Richard Schofield, Ed, Territorial Foundations of the Golf States.
Skupin, L (2010). “To what extent did the Arab Spring trigger a transformation of dominant paradigms in France foreign policy?” Master in advanced European and International Studies, Anglophone Branch.
Sorensen, D. S (2011). “Transitions in Arab World spring or fall”, Strategic Studies Quarterly.
Taylor, C (2004). “Modern social imoginaries”, NC, Durham: Duke University press.
Torres, M. and Anderson, M. (2004). Fragile States: Defining Difficult Environments for Poverty Reduction. Poverty Reduction in Difficult Environments Team Policy Division. UK Department for International Development.
Uri, D. and Dunne, M (2011). “American and European responses to the Arab Spring: What is the big idea?” The Washangton Quarterly.
Younis, Nussaibah (2013). From Power-Sharing to Majoritarianism: Iraq’s Transitioning Political System. On Iraq Ten Years On. Edited by Claire Spencer, Jane Kinninmont and Omar Sirri, Chatham House. Available at:  www.chathamhouse.org.