جمهوری اسلامی ایران و گفتمان منطقه گرایی اسلامی با رویکرد شبکه ای در خاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار علوم سیاسی، دانشگاه یزد، ایران.

چکیده

ایران بعد از انقلاب اسلامی گفتمان ویژه­ای را در سطح جهانی و منطقه ­ای دنبال می­کند. این هویت گفتمانی جدید، در حوزه سنتی خویش یعنی خاورمیانه به دنبال دستیابی به آرمان­های گفتمانی­ اش است. سوال پژوهش این است؛ گفتمان منطقه­ گرایی که از سوی جمهوری اسلامی ایران دنبال می ­شود دارای چه ویژگی­هایی است و ایران از چه ابزارهایی برای تحقق گفتمان منطقه ­گرایی اسلامی بهره می­ گیرد؟ نتایج نشان می­دهد در حال حاضر سه گفتمان سلفی عربستان سعودی، گفتمان اخوانی ترکیه و شیعه انقلابی ایران در شکل دادن به منطقه مورد نظر باهم در حال رقابت هستند و مهم­ترین نقاط اختلاف آنها چگونگی مواجهه با اسراییل و نقش و نفوذ قدرت­های بیرونی ازجمله آمریکا در منطقه است. دال مرکزی منطقه­گرایی اسلامی مدنظر ج. ا. ا، اسلام سیاسی و دال مرکزی دو گفتمان دیگر سکولاریسم است. ایران هدف اصلی این گفتمان را از طریق شبکه ­سازی با مضامین ژئوپلیتیک، ژئوکالچری و ژئواکونومیکی دنبال می­کند. مدلول اصلی شبکه ­سازی ژئوپلیتیک، موضوع پیونددهنده تهدید اسراییل است، مدلول شبکه ­سازی ژئوکالچری از طریق ارتباط نزدیک با اسلام اخوانی صورت پذیرفته و در نهایت اینکه مدلول شبکه ­سازی ژئواکونومیک نیز خط لوله پرشین یا اسلامی است. ایران با پیوند دو مفهوم معنا و جغرافیا به دنبال مواجهه ­جویی با هژمونی بدخیم غربی است. هدف اصلی این پژوهش بررسی گفتمان منطقه­ گرایی اسلامی مورد توجه جمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


بشیر، حسن. (1388)، گفتمان خاورمیانه‌ای جمهوری اسلامی ایران، دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول.
حافظ‌نیا، محمد‌رضا. (1385) اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
 عزتی، عزت‌اله. (1380)، ژئوپلیتیک در قرن بیست‌و‌یکم، تهران: سمت.
حافظ‌نیا، محمد‌رضا و کاویانی، مراد. (1383)، افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
مسعودنیا، حسین و قربانی، سعید. (1393)، «الگوهای صدور انقلاب در گفتمان‌های جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی، سال چهارم، شماره یازدهم.
 رشید، احمد. (1387)، جهاد اسلام پیکار‌جو در آسیای میانه، مترجم جمال آرام، تهران: عرفان.
حسنتاش، سید‌غلام‌حسین. (1385)، «تقاضای گاز اروپا نقش ترکیه و فرصت‌های ایران»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 224-223.
تقدیسی، ‌احمد و کاظمی، حسینعلی. (1386)، حمل‌و‌نقل ریلی کلید توسعه غرب کشور، رشد آموزش جغرافیا، شماره 78 از 8 تا 12.
 شیرین، شیما. (1388)، نقش محوری جمهوری اسلامی ایران در مبادلات منطقه، اقتصاد انرژی، شماره 124.
قاسمی، فرهاد و فرجی‌راد، محمدرضا. (1397)، «نظریه پیچیدگی و سیاست خارج : راهبردهای ایران در غرب آسیا»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال 7، شماره 1.
 قاسمی، فرهاد و لطفیان اکبر‌آبادی، زهرا. (1392)، «تاثیر شبکه متداخل استراتژیک ایران بر دیپلماسی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال اول، شماره 2.
 
 Lugo , luis. (2013), The World’s Muslims: Religion, Politics and Society(Observed: 18/1/2018)at: www.pewforum.org/files/worlds-muslims-religion-politics-society-full-report.pdf
 Kettani, Houssain. (2010), World Muslim Population: 1950 – 2020,”International Journal of Environmental Science and Development (IJESD), Vol. 1, No. 2.
Moonis, Ahmar. (2011), “Sectrarian Conflicts in Pakistan”, Pakistan Vision, Vol .9 No.1. Pp.1-19.
 Bengio, Ofra. (2004), The Turkish – Israeli Relationship; Changing Ties of Middle Eastern Outsiders, Palgrave: Macmillan, pp. 236.
 Siknar, Yoginder.  (2003), “The Muslim World” (Observed: 11/11/2014) at: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1478-1913.00016/abstract
 Hassan, Abbas. (2010), “Shiism and Sectarian Conflict in Pakistan” (Observed: 1/11/2014) at: https://wikileaks.org/gifiles/attach/130/130415_CTC%20Monograph%20-%20Sectarian%20in%20Pakistan%20By%20Hassan%20Abbas.pdf.
 Fuller, Garham E & Francke, Rend Rahim. (1999), The Arab Shi’a, The einer Komplexen Bezihung, in: Sigrid Faath, London: Macmillan.
 Glassner, martin & Fahrer chuck. (2004), political geography, USA: John Wiley & sons.
 Luttwak Edward. (1990:1998), Fromgeopolitics to geoeconomics: Logic of conflict grammar of commerce. from the national interest, London: Routledge.
 Anderson, Evan & Anderson, Liam. (1998), Strategic minerals, Newyork: John Wiley sons, 1998.
 Karakaya, Polat. (2008), “The Kurdish Issue: Can the AK Party Escape Securitization?”, Insight Turkey, Vol. 10, pp. 75-86.
 Kemal, Kirişci. (2011), “The Kurdish Issue in Turkey”, p335-339.
 Daily Star. (2011), Syria Announces Gas Discovery (Observed: 4/4/2015) at: http://www.dailystar.com.lb/Business/Middle-East/2011/Aug-17/146411-syria-announces-discovery-of-new-gas-field-near-homs.ashx
 Ghasemi, F. (2007), Theoretical Approach to Designing Iran’s Foreign Policy Deterrence Model, Geopolitics Journal, 3(1), (in Persian).
Ghasemi, F. (2011), Theories of international relations and regional studies, Tehran: Mizan. (in Persian).