تحلیلی بر چرایی امتناع از منطقه گرایی در روابط ایران و شورای همکاری خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

هرچند یکی از مولفه­های رفتار سیاست خارجی ایران تلاش برای تقویت همگرایی منطقه­ای است، با این حال، به دلیل وجود تنگنای امنیتی در منطقه این موضوع با چالش­های فراوانی روبه ­رو است. این تحقیق با کاربست روش تحلیلی-توصیفی در پی پاسخ به این سوال است که آیا امکان تحقق ایده منطقه­ گرایی در منطقه خلیج ­فارس وجود دارد؟ فرضیه این تحقیق به این قرار است که با توجه به عواملی چون وجود الگوهای پایدار از دشمنی و تخاصم، وابستگی ساختاری کشورهای عرب خلیج­ فارس به قدرت­های فرامنطقه ­ای و به طور ویژه ایالات ­متحده آمریکا، ماهیت غیردموکراتیک کشورهای عرب حاشیه خلیج­ فارس و وجود رقابت­های ایدئولوژیک، استراتژیک و ژئوپلیتیک بین کشورهای منطقه، امکان دستیابی به یک الگوی همکاری و همگرایی پایدار وجود ندارد و ادامه این روند به تعمیق هرچه بیشتر واگرایی در منطقه و نیز تشدید تنگنای امنیتی و درنتیجه، نظامی ­تر شدن هرچه بیشتر خلیج ­فارس منجر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


اوکالاهان، تری. (1388)، «منطقه‌گرایی» در: مارتین گریفیتس، دانش‌نامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان. ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
برزگر، کیهان. (1388)، «منطقه‌گرایی در سیاست خارجی ایران». مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 2، شماره 5.
بوزان، بری و ویور، الی. (1396)، مناطق و قدرت‌ها؛ ساختار امنیت بین‌الملل، ترجمه رحمن قهرمان‌پور، چاپ دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
داداندیش، پروین و کوزه‌گر کالجی، ولی. (1389)، «بررسی انتقادی نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای با استفاده از محیط امنیتی منطقه قفقاز جنوبی». راهبرد، سال نوزدهم، شماره 56.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و نوری، وحید. (1391)، «تحلیلی بر تعاملات جمهوری اسلامی ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس». پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره نخست، شماره 5.
رابینسون، استوارت. (1388)، «سطوح تحلیل» در: مارتین گریفیتس، دانش‌نامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان. ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
روسو، دیوید. (1388)، «معمای زندانی» در: مارتین گریفیتس، دانش‌نامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان. ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
روحی. (1391)، «تبیینی سازه‌انگارانه از علل واگرایی ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس». فصلنامه روابط خارجی، پیایی 13.
سازمند، بهاره و جوکار، مهدی. (1395)، «مجموعه امنیتی منطقه‌ای، پویش‌ها و الگوهای روابط کشورهای حوزه خلیج‌فارس». ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، شماره دوم.
سردارنیا، خلیل‌اله. (1396)، «دموکراسی و دورنمای بقای سیاسی شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس». سیاست جهانی، دوره ششم، شماره دوم.
سمیعی اصفهانی، علیرضا و رجایی، محمدصادق. (1394)، «تبیین سازوکارهای بازتولید سلطه پادشاهی سعودی در پرتوی بهار عربی». فصلنامه سیاست جهانی، دوره چهارم، شماره 2، 181-149.
لطفیان، سعیده. (1386-1385)، «چالش‌های جدید امنیتی خلیج‌فارس: بررسی منافع مثلث ایران آمریکا شورای همکاری خلیج فارس». فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 4، پیایی 49.
 مستقیمی، بهرام؛ ابراهیمی، نبی‌الله. (1386)، «روابط ایران با شورای همکاری خلیج‌فارس بعد از سال 2003». فصلنامه سیاست، پیایی 3.
 هرد، یان. (1388)، «معمای امنیت» در: مارتین گریفیتس، دانش‌نامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان. ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
 
 Buzan, Barry. (1991), People, State and Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post-Cold War Era, London, Harvester Wheatsheaf Publication.
 El Berni, Hazal Muslu. (2018), “Iran’s Security Dilemma in the Middle East: A Neorealist Approach to Iran’s Foreign Policy in Syria”. The Journal of Iranian Studies, Vol. 1, No. 2, 115-139.
 “Cold War” with Iran heats up across Mideast”. Viewed at: www.reuters.com, URL: https://www.reuters.com/article/us-iran-coldwar/analysis-cold-war-with-iran-heats-up-across-mideast-idUSTRE7B41GC20111205.
 “Middle East”. Viewed at: index.heritage.org, URL: https://index.heritage.org/military/2015/chapter/op-environment/middle-east/.
 “President Trump and King Salman Sign Arms Deal”. Available at: www.whitehouse.gov, Published at: May 20, 2017. URL: https://www.whitehouse.gov/articles/president-trump-king-salman-sign-arms-deal/.
 “The United States leads upward trend in arms exports, Asian and Gulf states arms imports up, says SIPRI”, available at: www.SIPRI.org – Published at: 16 March 2015. URL: https://www.sipri.org/media/press-release/2015/united-states-leads-upward-trend-arms-exports-asian-and-gulf-states-arms-imports-says-sipri.
 “Trends in World Military Expenditure, 2017”, available at: www.SIPRI.org, Published at: May 2018. URL: www.sipri.org/sites/default/files/2018-05/sipri_fs_1805_milex_2017.pdf
 “US will reduce troop levels in Iraq, Baghdad says”, viewed at: www.edition.cnn.com, URL: https://edition.cnn.com/2018/02/06/middleeast/american-troops-iraq-intl/index.html.
 “Where U.S. Troops are based in the Middle East”, viewed at: www.statista.com, Published in: Jun 8, 2017, URL: https://www.statista.com/chart/9727/where-us-troops-are-based-in-the-middle-east/